Մեր ցուցակների թարմացման և դրանց պատճենման վերաբերյալ

Սիրելի ընթերցողներ, քանի որ Հայաստանի ազգային գրադարանի և ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գրադարանների վերջին թվայնացումների մասին տվյալները միայն երեկ՝ դեկտեմբերի 20-ին են թարմացվել նրանց կողմից, ուստի պարբերականների մեր կազմած ցուցակից այդ նոր միավորները դուրս էին մնացել։ Այսօր արդեն շուրջ 60 նոր անուն ենք ավելացրել մեր ցուցակում։ Սա նշանակում է, որ այլ կայքերում (օրինակ՝ armscoop-ում) պատճենված մեր ցուցակն արդեն հին է և վերապատճենման կարիք ունի։ Իսկ ընդհանրապես, թեև ավելի մեծաքանակ հանրության հասանելի դարձնելու համար քաջալերում ենք մեր պատրաստած ցուցակների տարածումը ո՛րևէ միջոցով, սակայն ցանկալի է միշտ հետևել հենց մե՛ր բլոգում տեղադրված ցուցակներին, քանի որ դրանք ժամանակ առ ժամանակ թարմացվում են՝ կատարվում են հավելումներ, ուղղվում սխալներ։

Պարբերականների թարմացված ցուցակը

CherryTree-ի նոր թարմացումը

Թողարկվել է CherryTree հայացված ծրագրի 0.35 տարբերակի հինգերորդ թարմացումը (0.35.5)։ Հայերենում ևս մասնակի ուղղումներ են կատարվել։ Ծրագրին դեռևս անծանոթ անձինք կարող են կարդալ մեր հետևյալ գրառումները՝

http://grahavak.blogspot.com/2014/05/cherrytree.html

http://grahavak.blogspot.com/2014/10/cherrytree-0350.html

Թվանշային և թվայնացված հայկական պարբերականները համացանցում (PDF ձևաչափով)

Պարբերականների ցուցակը տեղափոխվել է այս էջ։

Թողարկվել է CherryTree հայացված ծրագրի նոր՝ 0.35.0 տարբերակը

Թողարկվել է CherryTree հայացված ծրագրի նոր՝ 0.35.0 տարբերակը։

Ովքեր դեռ չգիտեն այս ծրագրի մասին, կարդան մեր առաջին գրառումը դրա մասին։

Այս տարբերակում կատարվել են հետևյալ փոփոխությունները։
Այժմ արդեն կարող ենք գործիքավահանակում կատարել փոփոխություններ՝ հավելելով կամ պակասեցնելով, ինչպես նաև վերադասավորելով նրանում առկա պատկերակները։ Սա կատարելու համար գնալ ընտրացուցակի «Նախընտրանքներ» բաժինը։

Գործիքավահանակի բացվող պատուհանում քաշել-գցելու (drag and drop) միջոցով տեղափոխել հրամանները, իսկ վերին աջ անկյունի + և - նշանների միջոցով ավելացնել կամ պակասեցնել դրանք։

Եվս մեկ փոփոխություն է այն, որ այժմ արդեն ներդրվող նիշքերը կարելի է հենց CherryTree-ում բացել՝ սեղմելով ներդրված նիշքի պատկերակի վրա։ Միայն թե այդ դեպքում, երբ CherryTree-ն փակելու լինեք Ձեզ կզգուշացվի, որ նախ փակեք արտաքին ծրագրերը (այսինքն՝ այն ծրագիրը կամ ծրագրերը, որոնք գործածվել են ներդրված նիշքի բացման համար)։

Այժմ այլագրային վանդակներն ինքնաշխատ կերպով ընդարձակվում են։

Նախընտրանքների «Հղումներ» բաժնում կգտնեք նաև «Նիշքերի և պանակների համար գործածել հարաբերական ուղիներ» նոր հրամանը։ Սա այն նիշքերի (կամ պանակների) ուղիների համար է, որոնց համար հղում եք դնում CherryTree փաստաթղթում՝ արագորեն դրանք բացելու համար։ «Հարաբերական ուղին» ցույց է տալիս տվյալ նիշքի տեղադրման վայրի ոչ թե ամբողջական, այլ կրճատ ուղին։ Օրինակ՝ եթե նիշքը գտնվում է Downloads պանակում, ապա հարաբերական ուղին կլինի հենց Downloads-ը, իսկ բացարձակ (կամ ամբողջական) ուղին կլիներ, ասենք, c/user/Downloads-ը Ուինդոուսում կամ home/user/Downloads-ը Լինուքսում։

 

 

Կան մանր-մունր այլ փոփոխություններ ևս։
Ծրագիրը ներբեռնեք հեղինակի կայքից՝ www.giuspen.com/cherrytree/#downl

Բարի վայելո՛ւմ։

«Կարմիլիկ». համշենահայերեն հեքիաթ

Պոլսահայ «Ակօս» թերթի հայերեն տարբերակում երբեմն համշենահայերենով նյութեր են տպագրվում։ Վերջին՝ թիվ 960-ում, տպագրվել է Մահիր Յոզքանի «Կարմիլիկ» հեքիաթը՝ կից փոքրիկ բառարանով։

Համշենահայերեն-արևմտահայերեն համառոտ բառարանը դրված է թերթի երրորդ էջում։

Ավանդազրույցներ Գրիգոր Նարեկացու մասին

 

Սբ Գրիգոր Նարեկացու մասին միջնադարից ի վեր ժողովուրդը ստեղծել է ավանդազրույցներ։ Սրանց մի փունջ՝ հավաքված ձեռագրային և տպագիր աղբյուրներից, լույս է տեսել 1969 թ.-ին Արամ Ղանալանյանի կազմած «Ավանդապատում» ժողովածուում։ Վերջինում տեղ գտած այս զրույցները, բացի Ե, Ի և ԻԲ համարներից, կամ գրաբարով են, կամ բարբառալեզու, այդ իսկ պատճառով այս գրքույկում ներկայացնում ենք դրանց արևելահայերեն թարգմանություններն ու փոխադրությունները՝ կատարված մեր կողմից։ Զրույցներին տրված վերնագրերը ևս մերն են՝ զրույցները հեշտությամբ տարբերակելու և գտնելու համար։ Յուրաքանչյուր զրույցի վերջում նշել ենք դրա՝ Ա. Ղանալանյանի ժողովածուում տեղ գտած բնագրի սկզբնաղբյուրը։

 

Թարգմանական, սրբագրական և էլեկտրոնային հրատարակության պատրաստման բոլոր աշխատանքները՝ ԳՐԱՀԱՎԱՔԻ։

www.grahavak.blogspot.com

Շապիկին՝ Հարություն Աճեմյան (Արիել) (1904-1965), «Տիրամայր Նարեկի»։ Նկարի աղբյուրը՝ www.agemianpaintings.com

Շապիկի համար ընտրել ենք այս նկարը, քանի որ այն ստեղծված է այն ավանդության հիման վրա, որը պատմում է, թե Մանուկը գրկին Տիրամայրը երևացել է Գրիգոր Նարեկացուն։ Տե՛ս գրքի ԻԳ ավանդազրույցը՝ «Աստվածածնի երևումը Նարեկացուն»։

© ԳՐԱՀԱՎԱՔ 2014

Գիրքը տարածվում է անվճար։

Ներբեռնեք էլեկտրոնային գիրքը համապատասխան հղումներով։

Ավանդազրույցներ Գրիգոր Նարեկացու մասին

epub,  mobi

Էլ. գրքում թերություններ գտնելու դեպքում շնորհակալ կլինենք տեղեկացման համար։

Կեղծիք, բայց հանուն ինչի՞...

Մեր այս գրառումն ուղղակիորեն չի առնչվում «Գրահավաքի» նպատակներին, սակայն չկարողացանք լռել, երբ հերթական անգամ տեսանք Ստիվ Ջոբսին վերագրված այն խոսքը, թե նրա մայրը հայ է, ինքը համաձայն չէ «խորթ մայր» արտահայտությանը, որ ինքը խոսում է շատ լավ հայերեն և իրեն Հայաստանի մասնիկ զգում։

Ես չեմ կարդացել Ջոբսի մասին գիրքը ոչ անգլերեն, ոչ հայերեն, ոչ ռուսերեն, բայց համացանցում մի փոքրիկ փնտրտուք ի սկզբանե կասկած է առաջացրել իմ մեջ այս խոսքերի վավերականության վերաբերյալ։ Որ Ջոբսը սիրել է իր հայ մայրիկին և չէր ցանկանա նրան խորթ մայր կոչել, բնական է։ Որ նա կարող էր նաև հայերեն իմանալ, չի բացառվում, ի՞նչ կա որ։ Որ շատ լավ է խոսել հայերեն, խիստ կասկածելի է։ Իսկ որ իրեն Հայաստանի մասնիկ է զգացել, պարզապես սուտ է (որովհետև ուզում եմ հիշել, թե ինչով է Հայաստանի մասնիկ նրա լինելը դրսևորվել, Հայաստանի համար ինչ է արել՝ այդքան հարուստ ու ազդեցիկ լինելով, և չեմ կարողանում. գոնե Հայաստանին իր աճեցրած խնձորներից մեկ-մեկ ձրի ուղարկեր)։ Բայց ինչ էլ որ եղել է կամ ինչ խոսք էլ որ ասել, բնական է, որ այդ խոսքը պիտի անգլերեն ասեր, չէ՞, իսկ հայերենն ու ռուսերենը պիտի լինեին դրա թարգմանությունը։ Ես փնտրում էի այդ անգլերեն բնագիրը և ահավասի՛կ այսօր «գտա»։

Թողարկվել է հայացված CherryTree-ի նոր՝ 0.34 տարբերակը

Թողարկվել է հայացված CherryTree նշատետր-խմբագրիչի նոր՝ 0.34 տարբերակը։ Այս տարբերակում գլխավոր նորությունն այն է, որ այժմ արդեն կարող ենք ո՛րևէ ձևաչափի նիշք ներմուծել/ներդնել մեր CherryTree նիշքում։ Ներքոբերյալ նկարում բացատրված է, թե ինչպես կարող ենք դա անել։

Եթե ցանկանում ենք ներդրված նիշքի պատկերակի չափերը փոխել, ապա դա պետք է անել նախընտրանքներում՝ Խմբագրում —> Նախընտրանքներ —> Ձևավորված տեքստ —> Զանազանք —> Ներդրված նիշքի պատկերակի չափերը։

Ծրագրի նոր տարբերակը ներբեռնել հեղինակի կայքից՝ http://www.giuspen.com/cherrytree/#downl։

Ովքեր դեռևս ծանոթ չեն այս խիստ հարմարավետ նշատետր-խմբագրիչին, կարդան նրա մասին այստեղ՝ http://grahavak.blogspot.com/2014/05/cherrytree.html։

«Նայիրիի» նոր բառարանները

Նայիրի / Nayiri.com կայքը վերջերս համալրվել է ևս մի քանի հայերեն բառարանով՝ միջին հայերենի բառարանով, հայոց լեզվի բազմահատոր բարբառային բառարանով՝ հրատարակված 2001-2012 թթ.-ին, «Հայոց բառ ու բան»-ով, հայոց լեզվի դարձվածաբանական բառարանով, Գ. Ջահուկյանի «Ստուգաբանական բառարանով» և այլն։ «Նայիրին» այժմ արդեն 43 բառարան ունի՝ հայերենի բառարանների ամենահարուստ հավաքածուն։

Այցելե՛ք nayiri.com կամ նրա բառարաններից օգտվեք GoldenDict ծրագրի միջոցով։ Թե ինչպես, կարդացեք մեր բլոգի հետևյալ գրառման մեջ՝

http://grahavak.blogspot.com/2014/03/goldendict_9.html

Հավելում մեր կայքի բառարանների շարքում

Մեր կայքի բառարանների շարքում ավելացրել ենք Եվրախորհրդի երևանյան գրասենյակի կայքի անգլերեն-հայերեն բառարանը։ Ովքեր չգիտեին վերջինիս գոյության մասին, այսուհետ կարող են նաև դրանից օգտվել։ Բավականին հաջող բառարան է։
Ահա՛ բառարանի հղումը՝
http://www.coe.am/glossary.php?go=glossary

Բառարանը կազմել են՝
Ջ. Ջուֆալակյանը
Ն. Հեքեքյանը
Կ. Անդրեասյանը

Խմբագրել են՝

Ա. Խաչատրյան
Հայաստանում Եվրոպայի խորհրդի տեղեկատվական գրասենյակ

Ե. Թադևոսյան
ՀՀ ԿԳՆ լեզվի պետական տեսչություն

Լ. Ամիրջանյան
ՀՀ արտաքին գործերի նախարարություն

Լինուքս-5. Ծրագրային փաթեթների կառավարում

Նախորդ մասը՝ այստեղ



Ըստ փաթեթային կառավարման (package managing)՝ լինուքսյան տարածված բաշխումները երկուսի են բաժանվում։ Մի մասը գործածում է dpkg (apt  գործիքով) կոչվող կառավարումը, մյուսը՝ rpm (yum գործիքով)։ dpkg-ն սկզբնապես Debian բաշխման կառավարումն է եղել, իսկ rpm-ը՝ Red Hat-ի։ Dpkg փաթեթային կառավարումն ունեն Debian-ից ծագած Ուբունտուն, սրանից էլ ծագած բազմաթիվ այլ բաշխումներ, իսկ rpm կառավարումը՝ Red Hat-ից ծագածները՝ Fedora, Arch, OpenSuse և այլն։ Կախված նրանից, թե ինչ փաթեթային կառավարմամբ բաշխում եք գործածում՝ ծրագրերի հետ աշխատանքի հրամանների ձևերը տերմինալում տարբեր կլինեն։ Քանի որ մենք արդեն գրել ենք, որ ներկայացնում ենք հիմնականում Ուբունտու բաշխումը, ապա ծրագրերին առնչվող հրամանները կներկայացնեն apt գործիքով կառավարումը։

Ուրեմն այսպես։

Ներբեռնեք Ավետիս Ահարոնյանի «Շվեյցարական գյուղը»

Ուրախ ենք տեղեկացնելու, որ Ավետիս Ահարոնյանի «Շվեյցարական գյուղը» ուղեգրություն-նամականու հրատարակության աշխատանքներն ավարտել ենք, և այժմ արդեն կարող եք էլ. գիրքը ներբեռնել։

Ավետիս Ահարոնյան, «Շվեյցարական գյուղը»
epub, mobi 

 

Հրատարակությունը կատարված է 1913 թ. հրատարակության հիման վրա։

Մուտքագրման, սրբագրման, ծանոթագրման աշխատանքները, ձևավորումն ու էլեկտրոնային գրքի վերածումը՝ «Գրահավաքի»։

Շապիկին ներկայացված է շվեյցարացի նկարիչ Albert Anker-ի “Mädchen mit Milchkanne und Korb” («Կաթնամանով և զամբյուղով աղջիկը») կտավը (1894 թ.)։

Հրատարակության հովանավորն է Բաբկեն Նանյանը, ում հայտնում ենք մեր խորին երախտագիտությունը։

Գիրքը տարածվում է անվճար։

Ավետիս Ահարոնյանի «Շվեյցարական գյուղը» ուղեգրություն-նամականին նամակների տեսքով ներկայացնում է 19-րդ դարավերջում և 20-րդ դարասկզբում Շվեյցարիայի գյուղերում Ահարոնյանի անցկացրած ժամանակից եղած տպավորությունները՝ հայկական գյուղի հետ համեմատական զուգահեռներ տանելու միջոցով։ Ահարոնյանը, գյուղում ծնված-մեծացած լինելով, քաջատեղյակ էր հայկական գյուղերում տիրող իրավիճակին, և շվեյցարական գյուղի ուսումնասիրությունը նրա համար ինքնանպատակ չէր։ Ամբողջ նամականին շվեյցարական գյուղի բնակիչների հոգեբանությունը, կենցաղը, սովորույթներն ու ավանդույթները, ինչպես նաև Շվեյցարիայի քաղաքական ու վարչական կազմակերպությունը նկարագրելու կողքին համեմատության կարգով ներկայացնում է հայկականը՝ հիմնականում տխուր հետևություններով։ Թեև գիրքը ներկայացնում է 20-րդ դարասկզբի իրավիճակը, սակայն որոշ երևույթներ նույնն են մնում նաև այսօր։

Արևի ծագումը տեսնել

«Արևի ծագումը տեսնել» այս կամ այն լեռան կատարից, հորիզոններին իշխող բարձունքներից՝ մի շատ տարածված, շատ հաճելի զբոսանք է Շվեյցարիայում։ Արևի ծագումը տեսնելու համար մարդիկ այս երկրում այնպիսի նեղություններ են հանձն առնում, որ մեզանում կարող է նկատվել առնվազն հիմարություն։ Երևակայիր, սի՛րելիս, որ մարդիկ օրերով՝ գիշեր-ցերեկ մագլցում են Ալպերի կատարները, շատ անգամ անձրևի կամ ձյունի տակ, վտանգավոր առապարներով, սառցադաշտերով, ժայռերի ու մացառների մեջ, որպեսզի մի լեռնակատարից կամ արևի ծագումը դիտեն, կամ լայնարձակ հորիզոնների գեղեցիկ տեսարանների պատճառած հաճույքը մի քանի րոպեով ճաշակեն։ Վտանգներն այնքան մեծ են և այնպես հաճախ լեռնային տուրիստների համար, որ յուրաքանչյուր տարի մի քանի տասնյակի է հասնում զոհերի թիվը։

Մոլորվում են անծանոթ կիրճերում ու սառչում կամ հոսող ձյան հետ տարվում են անդունդները, կամ սխալ անզգույշ քայլով վայր են գլորվում ահագին բարձրություններից ու ջարդուփշուր լինում ձորերի մեջ։ Այնուամենայնիվ, բնության գեղեցկություններին, Ալպերի օդին սիրահար ճանապարհորդները չեն քաշվում ամեն տարի նույն վտանգավոր արահետները մագլցել և նորերը փնտրել, միշտ դեպի վեր, միշտ դերի վե՜ր։ Ինչ ուզում ես ասա, սի՛րելիս, բայց, ըստ իս, մի տրագիկական մեծություն, վեհություն կա դեպի լուսավոր բարձունքները, դեպի անհունը դիմող այս ըմբոստ հոգիների գեղեցիկ խենթության մեջ։ Քեզ չե՞ն գրավում բոցի շուրջը սավառնող և այրվող թիթեռները։ Նույն բանն է։

Անցյալ տարի ցանկությունս այնպես մեծ էր սրանց պես լեռնակատարների վրա շրջել, անծանոթ հովիտներում թափառել, մոտիկից տեսնել վտանգը, ճաշակել գեղեցիկ խենթության պատճառած քաղցր սարսափը, դողալ, բայց նայել մութ անդունդներին, լսել խորխորատների մեջ փշրվող ջրվեժների հառաչանքը, տեսնել այն զարմանալի ծառերը, որոնք, ասես երկրից խռոված, սիրում են անմատչելի բարձունքները, որտեղից նրանք ամառ թե ձմեռ փսփսում են աստղերի հետ, տնքում ու գանգատվում փոթորիկների տակ։ Այնպես էի ուզում գեթ մի անգամ արծիվների շնչած օդը շնչել, նրանց պես երկնքին մոտ զգալ ինձ, որ, չնայելով իմ բոլոր անկարողության, լեռնային ճանապարհորդություն կատարելու իմ խղճուկ անզորության, հանձն առա ուսանող ընկերներիս հրավերը մի լեռնակատար բարձրանալ, այն էլ ձմեռ ժամանակ։

Հունվարի տոներն էին։ Իմ ընկերներն էին մի գրիզոնցի երիտասարդ, մի գերմանացի՝ Հանովրից, և էլի մի ուրիշ ուսանող՝ դարձյալ Գերմանիայից։ Լոզանից ճանապարհ ընկանք երկաթուղով առավոտյան ժամի 4-ին։ Գնացքը լիքն էր նույն զբոսանքի գնացող ջահիլ աղջիկներով ու երիտասարդներով, օտարականներ ու տեղացիներ, պայուսակները թիկունքներին, լավ կապած, ոտներին լեռնային հաստ կոշիկներ, իսկ ձեռներին մի-մի հաստ, երկար գավազան։ Աղմուկ, ճիչ, ուրախություն, սրախոսություններ։ Լուսաբացից առաջ հասանք լեռան ստորոտը, և սկսվեց վերելքը։ Մեզանից առաջ քանի մի ուղեկիցներով հանդարտ բարձրանում էր մեր փիլիսոփայության երիտասարդ պրոֆեսսոր Միյյու, որ Ալպերի ջերմ սիրահար է և ամբողջ ամառ թափառում է լեռներում։

Խրիմյան Հայրիկը՝ «կլորակ գնդակ», կամ նմուշներ Խրիմյան Հայրիկի համով-հոտով խոսքից

Այն բանից հետո, որ Խրիմյան Հայրիկի կաթողիկոսական ընտրությունը հաստատվեց Ռուսաց կայսեր կողմից, Էջմիածնից պատվիրակություն գնաց Երուսաղեմ՝ նրան բերելու Էջմիածին։ 1893 թվականն էր։ Ճանապարհին այցելում էին այս կամ այն երկրի հայկական համայնք, ուր մեծ ընդունելություն էին կազմակերպում տեղի հայերը։ Այս ամբողջ ճամփորդությունը մանրամասնորեն ներկայացնում է Մեսրովբ վրդ. Տեր-Մովսիսյանցը «Ուղեւորութիւն Տ. Տ. Մկրտիչ Վեհ. Կաթուղիկոսի Ամենայն Հայոց Երուսաղէմից Էջմիածին» ուղեգրության մեջ՝ հրատարակված 1894 թ.-ին Էջմիածնում։ Ներկայացնում ենք Խրիմյան Հայրիկի արտասանած խոսքերից հատվածներ, որ քաղել ենք այդ գրքից։ Այնքան պարզ ու անպաճույճ, հումորով լեցուն խոսք ունի Խրիմյանը, որ չկամեցանք այն մենակ վայելել և մի քիչ էլ նրանից բաժին ենք հանում մեր ընթերցողներին։

Ծանոթագրություններով և բազմագլուխ գրքի պատրաստման հնարքներ տեքստային խմբագրիչում

Եթե գրում կամ թարգմանում եք գիրք կամ աշխատություն, որն ունի մեկից ավել գլուխներ, բազմաթիվ ծանոթագրություններ ու գործածում է փաստաթղթի ներսում եղած հղումներ, այնուհետև ուզում եք այդ գիրքը ճիշտ ձևավորմամբ և ցանկային հղումներով pdf-ի վերածել, ապա այս մի քանի հուշումը Ձեզ համար է։

Սկսենք ծանոթագրություններից։ Ծանոթագրություն դնել, կարծում ենք, բոլորն էլ գիտեն։ Բայց ենթադրենք՝ ուզում եք, որ յուրաքանչյուր գլխի (կամ բաժնի) ծանոթագրությունները սկսվեն 1-ից և ոչ թե շարունակվեն նախորդ գլխից։ Սա տարբեր կերպ է կատարվում MS Word-ում և LibreOffice-ի Writer-ում։

Լինուքս-4. Տերմինալ. նախագիտելիք

Նախորդ մասը՝ այստեղ։

Տերմինալը Լինուքսում մի գործիք է, որով հրամաններ են տրվում այս կամ այն գործողության կատարման համար։ Իսկական տերմինալը ժամանակին գործածվող առանձին մի սարք էր՝ դարձյալ հրամանների իրականացման համար, որն այսօր չի գործածվում։ Այդ իսկ պատճառով լինուքսյան տերմինալը երբեմն կոչում են terminal emulator/simulator, այսինքն՝ տերմինալին նմանակող։ Քանի որ տերմինալը բացվում է պատուհանիկի տեսքով, այն կարող ենք նաև հրամանապատուհան կոչել՝ ելնելով նրա՝ մեզ համար տեսանելի արտաքին տեսքից։ Սովորաբար տերմինալը գտնվում է ծրագրացանկերի Accessories բաժնում։ Այն կարելի է կանչել, այսինքն՝ բացել, ctrl alt T ստեղնային համադրությամբ։

Ինչ կարելի է անել pdf-ի հետ Լինուքսում և ինչպես

(Հոդվածը թարմացվել է 2016 թ. մայիսի 25-ին)։

Թեև Adobe Acrobat ծրագիրը Լինուքսում գործածել չենք կարող, սակայն կարող ենք pdf-ի հետ բազմաթիվ գործողություններ կատարել մի շարք ծրագրերի կամ ծրագրային գործիքների միջոցով։ Դրանցից կառանձնացնենք հետևյալները՝ cups-pdf, okular, pdftk, ghostscript, poppler-utils, qpdf, imagemagick, pdfmod, pdfshuffler, pdfsam, xournal։

Բացատրենք, թե սրանցից որն ինչի համար է հարմար գործածել։

Սկսենք ամենաանհրաժեշտից՝ ընթերցիչից*։ Թեև pdf-ի մի քանի ընթերցիչ կա Լինուքսի համար, սակայն ամենաշատ հարմարություններ ունեցողը Okular-ն է, որը ոչ միայն pdf է ընթերցում, այլև djvu, epub, fb2 և այլն։ Բացի դրանից, Okular-ում կարելի է գունանշումներ անել և նշումներ կցել, ոչ միայն pdf-ների ներսում, այլև այն բոլոր ձևաչափերով նիշքերի, որոնք ընթերցում է Օkular-ը։ Սակայն սրա վերաբերյալ պետք է գիտենալ հետևյալը։ Գունանշումներն ու կցվող նշումները տեսանելի են միայն Օկուլարում և, եթե Ձեր համակարգչում տեղակայված է poppler-utils-ի 0.20 տարբերակից ավելի ցածր տարբերակ, ապա Դուք չեք կարող այդ նշումները, Save as հրամանի միջոցով պահպանելով pdf ձևաչափում, փոխանցել մի ուրիշին։ Դուք կարող եք դրանք պահպանել, եթե գործածեք Օկուլարի ներսում եղած Export as document archive հրամանը, որը ստեղծում է .okular ընդլայնմամբ նիշք։ Եվ այս դեպքում Ձեր նշումներով նիշքը կարող եք փոխանցել նրան, ով նույնպես ունի Okular ծրագիրը։ Պետք է գիտենալ նաև, որ, եթե փոխեք նշումներով pdf նիշքի անունը (բայց ո՛չ .okular ընդլայնմամբ նիշքի), նշումները կկորցնեք։

* Թարմացում։ 2015 թ. սեպտեմբերից FoxitReader ծրագիրը նաև Լինուքսի համար է թողարկվում։ Սա բազմաթիվ հնարավորություններով ծրագիր է (մատիտով և մուտքագրմամբ նշումների, էջանիշների հավելում ևն)։ Բացի դրանից, այս ծրագրի ուինդոուսյան տարբերակը ևս կարելի է աշխատեցնել Wine-ով։

Կոչական ու շեշտ կամ այն մասին, որ մեզնից խորամանկորեն թաքցնում են, որ բոլորս էլ մի քիչ «լոռեցի» ենք ;)

(Հոդվածը թարմացվել է 2016 թ. մարտի 23-ին. վերջում ավելացրել ենք ևս մեկ օրինակ)։

Դպրոցից սկսած՝ մեզ սովորեցնում են, որ հայերենում շեշտակիր է բառի վերջին վանկը։ Նշվում է նաև մի քանի բառային բացառություն, ինչպես՝ գոնե, միգուցե և էլի մի քանի բառ։ Սա ճիշտ է, բայց մի վերապահությամբ։ Հայերենում կոչականները պարտադիր չէ, որ վերջին վանկի վրա շեշտ առնեն. շատ հաճախ նրանց առաջին վանկն է շեշտվում, և սա շատ հնուց՝ միջնադարից եկած առոգանական առանձնահատկություն է։ Վերջին հարյուրամյակի հրատարակություններում մենք կոչականների վերջնավանկ շեշտադրության ենք միշտ հանդիպում, բայց սա իրականում  երբեմն արհեստական շեշտադրություն է։ Այսպես չէ հին հրատարակություններում և միջնադարյան ձեռագրերում։ Հին հրատարակություններում և միջնադարյան ձեռագրերում շատ հաճախ կարելի է հանդիպել կոչականի սկզբնավանկ շեշտադրության։ Այս տարբերության պատճառն այն չէ, որ հայերենում կոչականի շեշտադրությունը մեծապես փոխվել է վերջին հարյուրամյակում։ Պատճառն արհեստական կանոնապահությունն է։ Իրականում հայերենում իրո՛ք կոչականը հաճախ սկզբնավանկ շեշտադրություն ունի, ինչպես միջնադարում և նախախորհրդային շրջանում։ Որպեսզի համոզվեք, որ սա ճիշտ է, մոռացեք հայերենում շեշտակրության օրենքի մասին և փորձեք ուշադիր լսել, թե հայերն ինչ շեշտադրությամբ են բնական խոսքում կոչականը գործածում, հենց Դուք ինքնե՛րդ ինչպիսի շեշտադրություն եք գործածում մարդկանց կանչելիս։ Կնկատեք, որ շատ հաճախ, իրոք, առաջին վանկն եք շեշտում։ Դիտարկեք այս օրինակները.

«Ուրբաթագիրքը», «Պարզատումարը» և այլ գրքեր՝ pdf ձևաչափով

(Հոդվածը վերջին անգամ փոփոխվել է 2021 թ. օգոստոսի 3-ին)

Այս գրառումն ուղեցույց է նրանց համար, ովքեր չգիտեն ինչպես  pdf նիշքի տեսքով ձեռք բերել գրքեր այն առցանց գրադարաններից, որոնք գրքերի ներբեռնման գործիք չեն տրամադրում։ Առաջին հերթին դա ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարանի կայքն է, որում ներկայացված են Հայաստանի ազգային գրադարանի և ԳԱԱ գրադարանի թվայնացրած գրքերը։ Ապա՝ նաև webaram կայքը, որից գրքեր ձեռք բերելու համար կարդացեք ներքոշարադրյալ Բ միջոցի մասին։

Եթե օգտվում եք Ակադեմիայի գրադարանի կայքի՝ ներքոբերյալ նկարում տեսանելի ժողովածուներից (գրքերի էջերի հասցեները սկսվում են http://greenstone.flib.sci.am-ով), ապա դրանցում առկա գրքերը pdf ձևաչափով չեն տրամադրվում. կայքը թույլ է տալիս դրանք առցանց ընթերցիչով կարդալ, բայց ցույց չի տալիս որևէ հնարավորություն՝ այդ գրքերը pdf կամ այլ ձեւաչափով ներբեռնելու համար։ Սակայն այդպիսի հնարավորություն, այնուամենայնիվ, կա։ Պարզապես այն թաքցրել են մեզնից, իսկ մենք թաքնվածն ի հայտ կբերենք ։)

Առաջարկում ենք երկու միջոց՝ այդ գրքերը pdf տարբերակով ունենալու համար։

Ա միջոց

Այդ գրքերի pdf տարբերակները թաքնված են, և դրանք կարելի է «բացահայտել»՝ առցանց ընթերցիչով բացված գրքի հասցեի տողում կատարելով փոքրիկ փոփոխություն։ Ջնջեք հասցեի վերջնամասը՝  _index.html, փոխարենը գրեք .pdf և սեղմեք մուտքի ստեղնը։ Սա կբացի նույն գիրքը pdf տարբերակով։

Օրինակ՝ ենթադրենք «Ազգային սահմանադրութեան» գիրքն եք բացել առցանց ընթերցիչով։ Այդ էջի հասցեն հետևյալն է՝

http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/azgayin_sahmanadrutyun_index.html

Հիմա այս հասցեն դարձրեք՝

http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/azgayin_sahmanadrutyun.pdf

Գիրքը ներբեռնելու համար սեղմեք ctrl S ստեղնային համադրությունը։ Եթե դա չի գործում, ապա, եթե գիրքը ծավալուն է, պետք է մի փոքր սպասեք, մինչև ամբողջությամբ բացվի, հետո սեղմեք բացված pdf-ի վերին աջ անկյունում գտնվող այն պատկերակի վրա, որը թույլ է տալիս նիշքը ներբեռնել։

Եթե պարզվի, որ գիրքը շատ ծանր է, և նպատակահարմար չլինի այն ամբողջությամբ ներբեռնել, քանի որ Ձեզ անհրաժեշտ է գրքի միայն մի հատված, ապա կարող եք օգտվել հաջորդ միջոցից։

Բ միջոց

Եթե բացեք Ձեզ անհրաժեշտ գիրքը, առցանց ընթերցիչում կգտնեք գրքի անհրաժեշտ էջերը տպելու գործիք`

Դրա միջոցով կարող եք Ձեզ անհրաժեշտ էջերը տպել որպես pdf, եթե համակարգչում տեղակայված ունեք pdf-ի տպիչ։ Եթե գործածում եք Ուինդոուս համակարգը, այդպիսի տպիչ է, օրինակ, BullZip-ը, որը նաև կցում է pdf նիշքեր։ Սա պետք կլինի այն դեպքում, եթե պետք է հետո առանձին հատվածներ կցեք ու մեկ նիշքի վերածեք։ Նաև պետք կգա այն դեպքում, եթե գրքի Ձեզ անհրաժեշտ մասը ծավալուն է. միանգամից շատ էջեր տպելը կարող է խիստ ծանրաբեռնել համակարգիչը և անհաջողությամբ պսակվել, ուստի խորհուրդ ենք տալիս ծավալուն հատվածները տպել մաս-մաս, ասենք՝ միայն 50 էջ, հետո ևս 50 և այսպես շարունակ։ Այս դեպքում գրքի Ձեզ անհրաժեշտ մասը կունենաք մի քանի pdf-ով, որոնք մեկ pdf-ի վերածելու համար էլ Ձեզ անհրաժեշտ է կցող ծրագիր (եթե ունեք Adobe Acrobat ծրագիրը, pdf-ներ կցող այլ ծրագրի կարիք չունեք)։

Եթե Լինուքս համակարգն եք գործածում, ապա նույն գործողությունները կատարելու համար Ձեզ ևս անհրաժեշտ են pdf-ի տպիչ և pdf կցող ծրագիր։ Դրանք ունենալու համար տեղակայեք cups-pdf և pdfsam կամ pdf chain ծրագրային փաթեթները։ Առաջինը տպիչ է, երկրորդը՝ pdf-ներ կցող կամ մասնատող շատ հարմար ծրագիր։

****************************

Եթե նույն գրադարանի մյուս ժողովածուներում տեղադրված գրքերի pdf-ներն եք ուզում ձեռք բերել(էջերի հասցեները սկսվում են http://serials.flib.sci.am-ով), պետք է բացել գիրքը, սեղմել վերին աջ անկյունում երևացող i տառի վրա (այսպես է պետք վարվել նաև նմանատիպ ընթերցիչներ ունեցող այլ կայքերում ևս, օրինակ՝ archive.org-ում)։ Բացվող պատուհանիկում էլ սեղմեք pdf-ի պատկերակի վրա այնպես, ինչպես բացատրված է ստորև՝ նկարում։

Այդ բաժինների գրքերը հենց Ակադեմիայի գրադարանի կայքում փնտրելիս (դրանք կարելի է փնտրել նաև «Հայ գիրք» շտեմարանի ցուցակի միջոցով) Ձեզ անհրաժեշտ է գիտենալ հետևյալը։

Գրքերն այնտեղ ներկայացված են հորիզոնական շարքով, գրքի պատկերների տեսքով։ Երբ սեղմում եք որևէ գրքի պատկերի վրա, սեղմման համար ընտրեք դրա ներքևի աջ անկյունում գտնվող գրքույկանման փոքրիկ պատկերակը։

Եթե սեղմեք գրքի պատկերի այլ հատվածներում, կհայտնվեք կամ բովանդակության հղումներ ունեցող էջում, կամ էլ «դատարկ» էջում, ուր ոչ բովանդակության հղումներ կան, ոչ էլ՝ գիրքը տեսնելու որևէ այլ հնարավորություն։

Եթե պարզվի, որ տեխնիկական խնդիր կա և գիրքն ընթերցիչով չի բացվում, գրքի pdf տարբերակը բացելու համար կատարեք հետևյալ փոփոխությունը հասցեում. հասցեի վերջից՝ /book/ մասից հետո, ջնջեք ինչ որ կա և փոխարենը գրեք Binder1.pdf (Binder-ը՝ մեծատառով)։

Օրինակ՝http://serials.flib.sci.am/Founders/Acharyan%20LQ1/book/index.html#page/1/mode/2up

Այս հասցեն պիտի դառնա՝
http://serials.flib.sci.am/Founders/Acharyan%20LQ1/book/Binder1.pdf

Հնչյունային այբուբենի ստեղնաշար հայերենի համար

Ձեզնից (կամ Ձեր ընկերներից) ովքեր գործի բերումով  (կամ «հավեսի համար» ։)) հայերեն հնչյունային այբուբենի գործածության կարիք են ունենում (հատկապես հայագետներին է սա շատ պետք գալիս), կարող են տեղակայել մեր պատրաստած մի ստեղնաշար, որպեսզի անհրաժեշտ տառաձևերն ամեն անգամ այլագրի միջոցով չմուտքագրեն։ Այդ ստեղնաշարը ներբեռնելու  և գործածելու համար, եթե Լինուքս համակարգն եք գործածում, կարդացեք մեր մեկ այլ գրառման վերջին մի քանի պարբերությունը։ Իսկ եթե Ուինդոուս համակարգն եք գործածում, ապա պարզապես ներբեռնեք նույն այդ ստեղնաշարի ուինդոուսյան տարբերակը (թարմացրել ենք 2017 թ. հնվ. 30-ին)։

Եթե նայեք ներքոբերյալ պատկերին, կտեսնեք, որ այս ստեղնաշարը նույն անգլերեն ստեղնաշարն է, միայն վերին շարքի թվերը փոխարինված են հայերենի համար անհրաժեշտ գրանշաններով։ Դրանք այն բոլոր գրանշաններն են, որ անհրաժեշտ են հայերեն բառերը Հյուբշման-Մեյե-Բենվենիստի հնչյունային այբուբենով վերարտադրելու համար։ Այդ շարքում կտեսնեք, որ միայն մեծատառ J̌-ը չկա. այն գրելու համար պետք է երկու նշան գործածել՝ սեղմել մեծատառ սովորական J-ը և ապա փակող փակագծի տակ երևացող շրջված caret նշանը։

Հ. Աճառյանի ներբեռնելի գրքերը համացանցում

Այս ցուցակը, հնարավոր է, արդեն հին լինի։ Վերջին տարբերակն ԱՅՍՏԵՂ է։

(Ցուցակը թարմացվել է 2016 թ. մայիսի 20-ին)


◈ Ուսումնասիրութիւններ հայկական գաւառաբանութեան (հանուած Բազմավիպի ԾԶ. հատորէն), Վենետիկ, 1898. կամ այստեղ
◈ Ուսումնասիրութիւններ հայկական բարբառախօսութեան, Գ, Քննութիւն Ղարաբաղի բարբառին, Վաղարշապատ, 1899. կամ այստեղ
◈ Ցուցակ հայերէն ձեռագրաց Սանասարեան վարժարանի ի Կարին / Catalog der armenischen Handschriften in der Bibliothek des Sanassarian-Institutes zu Erzerum, von H. Adjarian, Վիեննա / Wien, 1900. կամ այստեղ
◈ Թուրքերէնի ազդեցութիւնը հայերէնի վրայ եւ թուրքերէնէ փոխառեալ բառերը Պօլսի հայ ժողովրդական լեզուին մէջ, «Էմինեան ազգագրական ժողովածու», հտ. Գ, Թիֆլիս, 1902. կամ այստեղ
◈ Հայոց նոր վկաները, հտ. Ա (1155-1485), Վաղարշապատ, 1902 (համահեղինակ՝ Յակոբ Մանանդեան)
◈ Հայոց նոր վկաները, հտ. Բ (1486-1843), Վաղարշապատ, 1902 (համահեղինակ՝ Յակոբ Մանանդեան)
◈ Հայոց նոր վկաները, Վաղարշապատ, 1903 (համահեղինակ՝ Յակոբ Մանանդեան).  կամ այստեղ, կամ այստեղ
◈ Lautlehre des Van-Dialekts. Von H. Adjarian. Հանդէս հայագիտութեան - Zeitschrift für armenische Philologie: Erster Band, Marburg (Hessen), 1903, էջեր 74-86 և 121-138
◈ Քննութիւն եւ համեմատութիւն Եզնկայ նորագիւտ ձեռագրին, Վիեննա, 1904 (համահեղինակ՝ Տէր-Մկրտչեան Գալուստ)
◈ Պատմութիւն հայոց նոր գրականութեան, պրակք Ա-Բ, Վաղարշապատ, 1906
◈ Պատմութիւն հայոց նոր գրականութեան, պրակ Գ, Նոր-Նախիջեւան, 1912
◈ Հայերէն նոր բառեր նորագիւտ Մնացորդաց գրոց մէջ, Վիեննա, 1908
◈ Հայերէն նոր բառեր Տիմոթէոս Կուզի հակաճառութեան մէջ, Վիեննա, 1909
◈ Հայ բարբառագիտութիւն, «Էմինեան ազգագրական ժողովածու», հտ. Ը, Մոսկուա - Նոր-Նախիջեւան, 1911. կամ այստեղ
◈ Հայերէն նոր բառեր հին մատենագրութեան մէջ, հտ. Ա, Վենետիկ, 1913
◈ Հայերէն նոր բառեր հին մատենագրութեան մէջ, հտ. Բ, Վենետիկ, 1926
◈ Հայերէն գաւառական բառարան, «Էմինեան ազգագրական ժողովածու», հտ. Թ, Թիֆլիս, 1913. կամ այստեղ
◈ Տիմոթէոս Կուզ եւ Սբ Գրքի նորաբեր թարգմանութիւնը, «Շողակաթ», գիրք Ա, Վաղարշապատ, 1913, էջ 1-22
◈ Հայոց գրերը, Վիեննա, 1928
◈ Հայոց լեզվի պատմություն, մաս Ա, Երևան, 1940. ՑԱՆԿԸ
◈ Հայոց լեզվի պատմություն, մաս Բ, Երևան, 1951. ՑԱՆԿԸ
◈ Հայոց անձնանունների բառարան, հտ. Ա (Ա-Գ), Երևան, 1942
◈ Հայոց անձնանունների բառարան, հտ. Բ (Դ-Կ), Երևան, 1944
◈ Հայոց անձնանունների բառարան, հտ. Գ (Հ-Յ), Երևան, 1946
◈ Հայոց անձնանունների բառարան, հտ. Դ (Ն-Ս), Երևան, 1948
◈ Հայոց անձնանունների բառարան, հտ. Ե (Վ-Ֆ), Երևան, 1962
◈ Եւրոպական փոխառեալ բառեր հայերէնի մէջ, Վիեննա, 1951
◈ Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի (համեմատությամբ 562 լեզուների), հտ. Ա, Երևան, 1952
◈ Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի, հտ. Բ, Երևան, 1954
◈ Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի, Ներածություն, Երևան, 1955
◈ Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի, հտ. Գ, Երևան, 1957
◈ Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի, հտ. Դ-1, Երևան, 1959
◈ Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի, հտ. Դ-2, Երևան, 1961
◈ Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի, հտ. Ե, Երևան, 1965
◈ Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի, հտ. Զ, Երևան, 1971
◈ «Լիակատար քերականության» բոլոր հատորների ցանկերը
◈ Հայերեն արմատական բառարան, հտ. Ա (Ա-Դ), Երևան, 1971
◈ Հայերեն արմատական բառարան, հտ. Բ (Ե-Կ), Երևան, 1973
◈ Հայերեն արմատական բառարան, հտ. Գ (Հ-Չ), Երևան, 1977
◈ Հայերեն արմատական բառարան, հտ. Դ (Պ-Ֆ), Երևան, 1979
◈ Հայերեն արմատական բառարան. Հավելլիք և ուղղելիք, Երևան, 1982
◈ Հայոց գրերը, խմբագիր՝ Աղայան Էդ., [եռամաս, 1928-ի հրատարակությունը սրա միայն երրորդ մասն է], Երևան, 1984
◈ Կեանքիս յուշերէն, Անթիլիաս, 2003 (համառօտուած արեւմտահայերէն փոխադրութիւն պատանիների համար)
◈ Հայոց պատմություն (հյուսված ընդհանուր պատմության հետ), Երևան, 2004. կամ այստեղ
◈ Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի (Իմաստաբանություն, բառաքննություն, շարահյուսություն), Երևան, 2005. կամ այստեղ
◈ Հայոց անձնանունների բառարան, հտ. Ա (Ա-Գ), Գ տպ., Հալեպ, 2006. կամ այստեղ
◈ Հայոց անձնանունների բառարան, հտ. Բ (Դ-Կ), Գ տպ., Հալեպ, 2006. կամ այստեղ
◈ Հայոց անձնանունների բառարան, հտ. Գ (Հ-Յ), Գ տպ., Հալեպ, 2006. կամ այստեղ
◈ Հայոց անձնանունների բառարան, հտ. Դ (Ն-Ս), Գ տպ., Հալեպ, 2006. կամ այստեղ
◈ Պոլսահայ անգիր բանահյուսություն, Երևան, 2009. կամ այստեղ
◈ Քննություն Կիլիկիայի բարբառի, Երևան, 2013
◈ Հայոց լեզվի պատմություն, մաս Ա, Երևան, 2013. կամ այստեղ
◈ Հայոց լեզվի պատմություն, մաս Բ, Երևան, 2013

Կոմիտասյան և եկմալյանական պատարագներ և հավելումներ հայերեն էլ. գրադարանների մեր ցանկում

Եկմալյանի և Կոմիտասի մշակմամբ պատարագների նոտագրված հրատարակությունները կարող եք ներբեռնել հետևյալ հղումներով՝

Եկմալյանի պատարագ

Կոմիտասյան պատարագ, Ա մաս

Կոմիտասյան պատարագ, Բ մաս

Սեղմված նիշքի տեսքով կարող եք ներբեռնել նաև պատարագի մեկ այլ նոտագրված հրատարակություն՝ եկեղեցական ութ ձայների նիշքերով հանդերձ։

Հայերեն էլ. գրադարանների մեր ցանկում ավելացրել ենք նաև «Հայ Եկեղեցւոյ գրադարանը», որտեղ և գտնվում են վերոնշյալ գրքերը, ինչպես նաև բազմաթիվ այլ գրքեր՝ ոչ միայն կրոնական, այլև բառարաններ, բանասիրական և պատմական գրականություն։ Բոլոր գրքերը տեսնելու համար օգտվեք ընտրացանկի Books բաժնի ստորաբաժանումներից։

Հայ Եկեղեցւոյ գրադարան


Ավելացրել ենք նաև հետևյալ հղումները՝

ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտի գրադարան  
Բավական հարուստ գրադարան է։

 ՀՀ ԳԱԱ-ի թվայնացրած բոլոր ամսագրերը

Մատենադարանի մայր ցուցակի հատորները

«Նոյյան տապանի» էլ. գրադարանը
Սա դեռևս աղքատիկ էլ. գրադարան է, բայց, հնարավոր է, Ձեզ անհրաժեշտ գիրքը հենց այնտեղ գտնեք։

Ինչպես մուտքագրել հատուկ գրանշաններ և պատկերակներ

Հատուկ գրանշաններ մուտքագրելու համար պետք է իմանալ տվյալ գրանշանի յունիկոդային այլագիրը կամ տասնվեցական թիվը (hexadecimal code/number), որը կարելի է գտնել բազմաթիվ ծրագրերում գտնվող կամ առանձին ծրագրի տեսքով ներկայացվող գրանշանային աղյուսակներում (Character map)*։ Այդ այլագրերը ներկայացվում են  U+ թվեր/թվատառային համադրություն տեսքով, օրինակ՝ U+058F (դրանցում մեզ պետք են U+ նշանակապակցությունից հետո եղած թվերն ու տառերը միայն, իսկ մեծատառով ներկայացվող տառերն իրականում փոքրատառով պիտի գործածվեն)։ Այս այլագրերը գործածելու ձևերը տարբեր են տարբեր օպերացիոն համակարգերում։

Հայերենի դասական տառադարձություն և հնչյունային այբուբեններ

Հայերենի դասական տառադարձության օրենքները, որոնք հիմնված են գլխավորապես հունարենից վերցված բառերի հայերենացման սկզբունքների վրա, մի փոքր տարբերվում են այսօր ընդունված տառադարձության օրենքներից։ Եթե ժամանակին հունարեն Χ տառը հայերենում արտահայտվում էր «ք» տառով, կամ Φ-ն՝ «փ», ապա, հայ լեզվաբանների ընդունած տառադարձական վերջին օրենքի համաձայն (1985 թ.), դրանք հայերենում պետք է տառադարձվեն որպես «խ» և «ֆ»։ Սա է պատճառը, որ ունենք հնուց եկած «քաոս», «մեքենա», «քղամիդ» և այլ «ք»-ավոր բառեր և դրանց կողքին՝ «մեխանիկա», «սխեմա», «խոլերա» ևն, ինչպես նաև՝ հնուց եկած «փյունիկ», «փասիան», «Փիլիպպոս» և այլ «փ»-ավոր բառեր և դրանց կողքին՝ «ֆիզիկա», «ֆոսֆոր», «Աֆրիկա» և այլն։

Ներքոբերյալ աղյուսակը, որ ժամանակին պատրաստել էինք անձնական գործածության համար, ներկայացնում է`

Gallica bibliothèque numérique

 

Եվս մեկ հավելում համացանցում առկա հայերեն գրքերի աղբյուրների ցանկին։ Gallica թվանշային գրադարանում կա հայալեզու գրականության մի փոքր հավաքածու ևս։ Տեղադրված գրքերը ներբեռնելի են, սակայն դրանք գտնելու համար պետք է փնտրել. հայերեն գրքերի մեկ ընդհանուր ցանկ չի տրամադրվում։ Փնտրել պետք է հայերենի ավանդական ուղղագրությամբ և ամբողջական բառեր գործածելով։ Փնտրման ամենամեծ արդյունքը տվեց «Պոլիս» բառը, որ ներկայացնում է Կոստանդնուպոլսում հրատարակված գրքերի ցանկը՝

http://gallica.bnf.fr/Search?ArianeWireIndex=index&p=1&lang=EN&f_typedoc=livre&q=%D5%8A%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%BD&x=0&y=0

Այդ փնտրման արդյունքներում եղած հեղինակների ցանկը տեսեք էջի ձախ կողմում։

Հաջորդ ամենամեծ արդյունքը տվեց «և» տառով փնտրտուքը, հետո՝ «տպարան»։ Փնտրեք նաև հեղինակների անուն-ազգանուններով։

Այստեղ կգտնեք հիմնականում արևմտահայ հեղինակների երկեր (Յակոբ Օշական, Մինաս Չերազ, Յակոբ Պարոնեան, Համաստեղ, Գրիգոր Սարաֆեան, Զարեհ Արշակեան ևն), թեև կան նաև Իսահակյանի, Թումանյանի, Դեմիրճյանի և էլի մի քանի արևելահայ հեղինակի գործեր։

Փնտրման արդյունքների մեծ մասը ներկայացված է ոչ թե հայագիր, այլ հայերենի համար ստեղծված ՄՀԱ-ի (միջազգային հնչյունային այբուբեն) տառադարձական համակարգով։ Սրան մենք կանդրադառնանք մեկ այլ գրառման մեջ։ Սակայն այս այբուբենի գործածությունը պիտի որ մեծ խնդիր չլինի նրանց համար, ովքեր դժվարանում են այդ տառադարձությամբ կարդալ, քանի որ գրքերի տիտղոսաթերթերի պատկերները ևս տրվում են ցանկում և կարելի է գրքերին ծանոթանալ նաև այդ պատկերների միջոցով։

CherryTree. հայացված ևս մեկ և շատ օգտակար ծրագիր

Ուրախ ենք ներկայացնելու ձեզ ևս մեկ հայացված ծրագիր։ Այնքան լավն է այս ծրագիրը, այնքան քաղցր պտուղներ ունի այս բալենին, որ եթե կարողանայի ներբողյան հյուսել նրա պատվին, էլի քիչ կլիներ ։))

Այն կարող եք ներբեռնել հեղինակի կայքից։ Կան և Ուինդոուսի, և Լինուքսի համար ստեղծված տարբերակներ։

Ծանոթանանք CherryTree-ին։ Սա պատկանում է նշատետր-տեքստային խմբագրիչների ցեղին։ Եվ բալենի է կոչվում, որովհետև ծառանման նվիրապետական կառուցվածք ունի, ուր կարելի է ծլեցնել-աճեցնել ճյուղեր, ենթաճյուղեր, թոռնիկ ու ծոռնիկ ճյուղեր և այլն, որոնք ներկայացված են տարբեր գույների բալերի տեսքով (բայց եթե չեք ուզում այս պատկերակները, կարող եք նախընտրանքներում փոխարինել սովորական կետանշաններով կամ ընդհանրապես պատկեր չգործածել)։

Ծրագիրն օգտակար է թե՛ սովորական օգտվողներին, ովքեր ուզում են մի տեղ հավաքել-կազմակերպել իրենց նշումները, օրագրային գրառումները, հոդվածները, համացանցից վերցված նյութերն ու նկարները, անգամ ամբողջական գրքեր, և թե՛ ծրագրավորողներին, քանի որ թույլ է տալիս այլագրի վանդակներ (CodeBox) դնել և ծրագրավորման բազմաթիվ լեզուներ գործածել՝ շարահյուսական գունանշմամբ (syntax highlighting)։ Ընտրության ենթակա ծրագրավորման լեզուներն ու ձևաչափերն այնքան շատ են այս ծրագրում, որ լիովին կարող են բավարարել շատ ծրագրավորողների կարիքները և, ավելին, մի տեղ հավաքել նրանց բազմաթիվ նիշքերը՝ կազմակերպված ծառի տեսքով։

Հայերեն «արևելյան» (Eastern) և «արևմտյան» (Western) ստեղնաշարային դասավորությունների մասին

Շատերին կարող է հետաքրքրել, թե ինչ տարբերություն ունեն համակարգչի համակարգում տեղակայված «արևմտյան» և «արևելյան» կոչվող հայերեն ստեղնաշարները, և թե Դուք ո՛րը պիտի ընտրեք սրանցից։ 

 Սրանք հնչյունային դասավորությամբ ստեղնաշարներ են և տառերի դասավորությամբ տարբերվում են միմյանցից։ Ուստի, եթե Դուք արևելահայ եք, ընտրեք արևելյանը, եթե արևմտահայ՝ արևմտյանը։ Սրանց միջև տարբերությունն այն է, որ արևելյանում տառերի դասավորությունը համապատասխանում է արևելահայերենի հնչյունական համակարգին, արևմտյանում՝ արևմտահայերենի։ Օրինակ՝ եթե արևելահայ եք և պիտի «դ» տառը մուտքագրեք, ապա, քանի որ այն արևելահայերենում հնչում է ինչպես անգլերեն d տառը, այն կգտնեք անգլերեն d-ի դիրքում։ Բայց այսպես չի լինի արևմտահայերենի համար ստեղծված ստեղնաշարում, քանի որ արևմտահայերենում հայերեն «դ» տառը ոչ թե d է հնչում, այլ շնչեղ t, ուստի արևմտահայը հայերեն «դ» գրելու համար պիտի սեղմի ոչ թե d-ի ստեղնի վրա, այլ t-ի։ Արևմտահայի համար սա է հարմար։ Այս ստեղնաշարում հայերեն «բ»-ն կգտնեք անգլ. p-ի դիրքում, որովհետև արևմտահայերենում «բ»-ն «փ» է հնչում։ Եվ այսպես շարունակ։

Համեմատեք երկու հնչյունային ստեղնաշարները և կտեսնեք տարբերությունները։ Պատկերները վերցված են http://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_alphabet-ից։

Արևմտահայերենի հնչյունային ստեղնաշար

Արևելահայերենի հնչյունային ստեղնաշար

Լինուքս-3. Հայերենը Լինուքսում

Նախորդ մասը՝ այստեղ։

Առաջին հերթին մարդկանց կարող է մտահոգել հայերենի հարցը. «Արդյոք ինչպե՞ս պիտի մուտքագրենք հայերեն, ի՞նչ է պետք դրա համար», «Կա՞ն արդյոք հայերեն տառատեսակներ»։ Միանգամից պատասխանենք, որ Լինուքսում հայերենի հարցը, ես կասեի, ավելի լավ է լուծված, քան Ուինդոուսում։ 

Ստեղնաշարներ

Լինուքսյան բաշխումներում արդեն իսկ տեղադրված են հայերեն թե՛ գրամեքենայի (typewriter), թե՛ հնչյունային (phonetic) դասավորությամբ ստեղնաշարներ, որոնք պարզապես պետք է ընտրել ստեղնաշարների ցանկից։ Ստեղնաշարների դասավորությունը փոխելու համար էլ կարելի է ընտրել ստեղնային այն համադրությունը, որը հարմար է Ձեզ. սովորաբար մենք գործածում ենք alt+shift համադրությունը, ուստի, եթե լինուքսյան Ձեր բաշխումում այլ համադրություն կլինի, խնդիր չկա, փոխեք ալտ-շիֆտի։

Լինուքս-2. Սկիզբ

Առաջին մասը՝ այստեղ։

Որոշել եք ռիսկի՞ դիմել, լինուքսյան որևէ բաշխո՞ւմ տեղակայել ձեր համակարգչում։ Համացանցում փնտրեք կամ ծանոթ լինուքսասերներին-լինուքսագետներին հարցրեք, և եթե որևէ բաշխում հավանեցիք, այդ բաշխման մասին համացանցում ավելի շատ տեղեկություն ձեռք բերեք։ Օրինակ՝ կարևոր է, որ այդ բաշխումը հասարակ օգտվողների շրջանում տարածված բաշխումներից մեկը լինի։ Կարևոր է, որ նրա համար ավելի շատ պատրաստի ծրագրեր լինեն։ Կարևոր է, որ գործածության առումով ավելի հարմար լինի սկսնակին։ Շատ կարևոր է, որ ձեր համակարգչի պարամետրերին համապատասխանի։ Եթե, օրինակ, շատ հին ու թույլ համակարգիչ ունեք, պետք է այնպիսի բաշխում ընտրեք, որը հնարավոր է նորմալ աշխատեցնել ձեր համակարգչում։ Օրինակ՝ Bodhy Linux-ը, Lubuntu-ն և Linux Lite-ը շատ հարմար են հին համակարգիչների համար։ Այս բաշխումները նաև նրանով են լավ, որ Ուբունտու հայրիկից են սերել, եթե կարելի է այսպես ասել, ինչը նշանակում է, որ Ուբունտուի (մինչ այժմ ամենից շատ ուշադրության արժանացած ու տարածված բաշխման) համար առկա ծրագրերից շատերը կկարողանաք գործածել ձեր համակարգչում։ Ընդհանրապես ես խորհուրդ եմ տալիս սկսնակներին տեղակայել և գործածել ուբունտուահիմն բաշխումներ, որոնք շատ-շատ են։ Շատ գովում են LinuxMint-ը, Zorin OS-ը։

Լինուքս-1. Որպես նախաբան

Նկարը գողացված է http://s717.photobucket.com/user/prestonjjrtr/media/Christmas/PenguinJumpsRopeLOL.gif.html-ից։

«Լինե՞լ, թե չլինել»,– ասել է ծագումով հայ Համլետը ;) անգլիացի մեծն Շեքսպիրի գրչով։ «Իսկ գող լինե՞լ, թե չլինել»,– նույնքան կարևոր գոյաբանական հարց եմ տալիս ես՝ համակարգչային ստեղնաշարին տկտկացնելով։ ☺

Այն պահից, երբ սկսում ես անհարմար զգալ, որ գործածում ես «գողացված», օրինական ճանապարհով ձեռք չբերված, չգրանցված ապրանք, օրինական ճանապարհով քեզ չտրամադրված այլագրեր՝ ծրագրերն ակտիվացնելու կամ ամբողջական օպերացիոն համակարգ տեղադրելու համար, ահա այդ պահից պետք է մտածել այլընտրանքային ծրագրերի և օպերացիոն համակարգի մասին, որոնք գործածելիս խիղճդ էլ, ձեռքերդ էլ մաքուր կլինեն։

Գրաբարյան առցանց Աստվածաշունչ և համաբարբառ՝ զուգադիր անգլերեն Աստվածաշնչով հանդերձ

Armenian E-Bible: Classical Armenian - English Concordance
https://bible.armeniancathedral.org/

Վերոբերյալ հղմամբ գնալու դեպքում կօգտվեք գրաբարյան Աստվածաշնչի էլեկտրոնային համաբարբառից։ Հիանալի էլեկտրոնային գործիք է։
Համաբարբառը, ցուցադրման ու որոնման համակարգը ստեղծվել են «Առակ-29» բարեգործական հիմնադրամի (Երևան) լեզվաբանների և համակարգչային ծրագրավորողների խմբի կողմից (Թովմաս Սամուելյանի գլխավորությամբ)։

Առակ-29-ի կայքի հասցեն է՝ https://www.arak29.org։

Համաբարբառից օգտվելու համար ընտրեք անհրաժեշտ տառը։

Իսկ եթե սեղմեք Table of Contents-ի վրա և ապա ընտրեք Աստվածաշնչի որևէ գրքի որևէ գլուխ, կտեսնեք այդ գլուխը գրաբարով և զուգադիր անգլերեն տարբերակով։

«Աշխարհացույցի» հեղինակը

Դարեր շարունակ «Աշխարհացույցը» համարվել է Մովսես Խորենացու գործը, սակայն  խորհրդային շրջանում այս գործը վերագրեցին 7-րդ դարում ապրած Անանիա Շիրակացուն, աշխարհաբար թարգմանությամբ հրատարակեցին դարձյալ Շիրակացու անունով և նրա ժողովածուում։ Այսպիսի վերագրման հիմնական պատճառն այն էր, որ «Աշխարհացույցում» կան տվյալներ, որոնք վերաբերում են ոչ թե 5-րդ դարին, այլ 7-րդ։ Դրանք, սակայն, «Աշխարհացույցի»՝ 7-րդ դարում կատարված խմբագրության հետևանք են, ինչպես ցույց է տալիս երջանկահիշատակ պատմաբան Բաբկեն Հարությունյանը դեռևս 1997 թ.-ին, այսինքն՝ 17 տարի առաջ, հրատարակած մի խիստ կարևոր ուսումնասիրության մեջ՝ «Աշխարհացոյցը» եւ չորս Հայքերի խնդիրը» (Երեւան, 1997)։ Այստեղ նա համոզիչ կերպով ապացուցում է, որ այս երկն իրոք գրվել է 5-րդ դարում և պատկանում է Մովսես Խորենացուն,  ինչպես և նշվում է մեզ հասած ձեռագրերում։

Հատված «Շվեյցարական գյուղ»-ից

Ավետիս Ահարոնյանի «Շվեյցարական գյուղ»-ից (1913 թ.)։ Վերահրատարակությունը՝ շուտով մեր կողմից։ Էլ. գրքի տեսքով կարող եք բեռնել մեր կայքից։

Ես երբեք չեմ կարող մոռանալ մի դեպք, որին ականատես եղա շվեյցարական գյուղում և որ խորապես հուզեց ինձ։ Ամրան սկզբին հեռավոր գյուղում հարմար պանսիոն փնտռելով՝ կանգ առա մի գյուղացու տան առաջ։ Տանտիկինը, որից տեղեկություններ էի խնդրում, հետաքրքրվեց իմ ազգությամբ. ես մի փոքր շփոթված մնացի՝ հաստատ համոզված, որ այս գեղջկուհին այս խուլ լեռներում հայ անունը լսած չպիտի լինի, և հետևապես հարկավոր է երկար-բարակ բացատրել, թե ի՞նչ ասել է հայ․ սա մի հանգամանք էր, որ շատ էլ չէր շոյում իմ ազգային հպարտությունը։

- Հայ եմ,– ասացի վարանոտ եղանակով։

- Ի՞նչ եք ասում, հա՞յ եք, հա՞յ. խե՜ղճ հայեր, դժբա՜խտ ժողովուրդ, սուլթանը ձեզ ինչպես կոտորեց, ախ Տե՛ր Աստված, դու ինչո՞ւ թույլ տվիր, խե՜ղճ հայեր...

Ոչ ժամանակակից հայ հեղինակների գործերի հրատարակության հարցեր

Երբևէ հանդիպե՞լ եք Թումանյանի, Շիրվանզադեի, Րաֆֆու և այլ հայ հեղինակների լեզվում առկա ուղղագրական «վրիպակների», օրինակ՝ բառում ինչ-որ տառի բացթողման, և տարակուսել, թե ինչի հետ գործ ունեք՝ իսկապես վրիպակի՞, թե հեղինակների ապրած շրջանի հայերենի առանձնահատկությունների։ Իսկապես, միշտ չէ, որ հնարավոր է սա հասկանալ, հատկապես եթե լեզվաբան չես, այլ սովորական ընթերցող, որ ապրում ես 21-րդ դարում և խոսում-գրում մի հայերենով, որը տարբերվում է հայ դասական գրողների մեծ մասի լեզվից։ Եվ, ի վերջո, վրիպակների հետ էլ կարող ենք գործ ունենալ, եթե սրբագրիչն ինչ-որ բան չի նկատել։ Եվ պատկերացրեք, որ վրիպակի դեպքում, կարծելով, թե հեղինակի կիրառած բառաձևի հետ գործ ունենք, գործը կամ նրա մեզ հուզող հատվածը վերարտադրելիս վրիպակը շարունակ կրկնենք։ Կամ էլ, ընդհակառակն, կարծելով, թե վրիպակի հետ գործ ունենք, հեղինակի լեզուն «սրբագրենք»։

Երկու օգտակար ֆայերֆոքսյան հավելված բնագրասերների համար

«Բնագրասեր» բառով ի նկատի ունենք նրանց, ովքեր ոչ միայն կարդալ են սիրում, այլև կարդացածը նշումներով նկարազարդել կամ բնագրի պարունակությունը չափել։

Ահա այսպիսիների համար հարմար հավելվածներ (add-ons) են Firefox զննարկիչում Wired Marker-ը` կայքէջերի բնագրերում գունանշումների համար*, և Word Count Tool-ը՝ ընդգծված բնագրի բառերի և նիշերի քանակն իմանալու։ Տեղակայե՛ք, վայելե՛ք։

Ահա՛ դրանց տեղակայման համար անհրաժեշտ հղումները՝

https://addons.mozilla.org/en-US/firefox/addon/wired-marker/

https://addons.mozilla.org/en-US/firefox/addon/word-count-tool/?src=ss

Վերջին հավելվածը կա նաև Google Chrome-ի համար՝
https://chrome.google.com/webstore/search/word%20count%20tool

* Առանձին գրավոր նշումների համար հարմար է ֆայերֆոքսյան հետևյալ նշատետր հավելվածը՝ QuickFox (https://addons.mozilla.org/en-US/firefox/addon/quickfox-notes/)։

FocusWriter ծրագիրը՝ արդեն նաև հայերեն

Սա մի պարզ տեքստային խմբագրիչ է, որն արդեն կարելի է գործածել նաև հայերեն (հայերենացումը կատարվել է մեր կողմից)։ Այն կարող եք ներբեռնել հետևյալ հղմամբ՝ http://gottcode.org/focuswriter/

Ծրագիրը հայերենով գործածելու համար պարզապես պետք է մկնիկով շարժվել դեպի պատուհանի վերևում գտնվող ընտրացանկը և Settings-ի Application language-ում ընտրել հայերենը, ապա ծրագիրը փակել, նորից բացել։ Վե՛րջ։ Այդուհետ ամեն ինչ հայերեն կտեսնեք։ 

ԱՐԵՎԱԿԻ «թաքնված» հայերեն-անգլերեն բառարանը

«Արևակի» (Արևելահայերենի ազգային կորպուսի կայքի) գրադարանը թաքնված հայերեն-անգլերեն բառարան է նաև։ Ինչպե՞ս։ Բացատրեմ։ Երբ ընտրում եք որևէ հայերեն բնագիր, օրինակ՝ Թումանյանի հեքիաթները, և էջը բացում, բնագրային սովորական շարվածք եք տեսնում, բայց բավական է՝ մկնիկով սեղմեք որևէ բառի վրա, որ տեսնեք այդ բառի անգլերեն թարգմանությունը՝ քերականական նշումներով հանդերձ։

Սա չափազանց հարմար կարող է լինել այն հայորդիների կամ հայերեն սովորողների համար, ովքեր անգլերեն գիտեն, իսկ հայերեն նոր են սովորում կամ ամեն հայերեն բառ չեն հասկանում, սակայն ցանկանում են հայերեն գրքեր ընթերցել։

 

Ինչպես գործածել «Նայիրիի» և այլ առցանց բառարանները GoldenDict ծրագրով

Առցանց բառարանները կարելի է գործածել նաև առանց այդ էջերը զննարկիչում այցելելու՝ գործածելով միայն GoldenDict-ը։ Դրա համար անհրաժեշտ է, որ այն կայքը, որը ցուցադրում է բառարանը, հասցեի տողն այնպես ցուցադրի, որ այնտեղ տեսանելի լինի փնտրվող բառը։ Ավելի մանրամասն բացատրենք «Նայիրիի» բառարանների միջոցով։

«Նայիրի» կայքի բառարանների էջերը հետևյալն են՝

«Նայիրիի» անգլերեն-արևմտահայերեն-անգլերեն և արևմտահայերեն-ֆրանսերեն-արևմտահայերեն բառարանները

«Նայիրիի» հայերեն բառարանները

Այդ կայքում առկա բառարանների ցանկը ժամանակ առ ժամանակ թարմացվում-համալրվում է նոր միավորներով։ Այնպես որ հարկ է միշտ ստուգել վերոբերյալ երկրորդ հղմամբ էջը։ Բոլոր բառարաններն իրենց հղումներով և մեր պատրաստած հատուկ դասավորությամբ նաև ներկայացրել ենք այս էջում։

GoldenDict. իսկապես ոսկյա բառարան

Այս բառարանային ծրագիրն ունի համակարգչային երեք օպերացիոն համակարգերի, ինչպես նաև Անդրոիդի համար տարբերակներ։ Ձրի է և, որ ամենակարևորն է, կարող է ներընդունել այլ էլեկտրոնային բառարանների ձևաչափերով պատրաստված բառարաններ (Babylon .BGL, StarDict .ifo/.dict./.idx/.syn, Dictd .index/.dict(.dz), ABBYY Lingvo .dsl)։ Օրինակ՝ եթե գործածում եք Աբբիի Լինգվոյի բառարանները կամ ծանոթ եք դրանց, ապա կարող եք դրանք գործածել Գոլդենդիկտում, այլ բազմաթիվ բառարաններով, ինչպես նաև հանրագիտարաններով հանդերձ։ Բացի դրանից, Գոլդենդիկտը հնարավորություն է տալիս միանալու առցանց բառարանների, օրինակ՝ ՆԱՅԻՐԻ-ի հայերեն բառարաններին, Վիքիպեդիային և այլն։