tag:blogger.com,1999:blog-48690929771977626302024-03-18T08:18:31.922+04:00ԳրահավաքՀայերեն էլեկտրոնային գրքեր, բառարաններ. Գրահղումների գրադարան, հայերենը ՏՀՏ աշխարհում. Լինուքս, Ուբունտու և այլևայլք.
Booklinks Library, Digitized Books and Periodicals in Armenian and on Armenological Subjects, Armenology, Armenian Dictionaries, Armenian language, Armenian in IT sphere.
Библиотека книгоссылок, арменология, книги на армянском языке, оцифрованные книги и периодические издания, газеты, армянский языкUnknownnoreply@blogger.comBlogger175125tag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-55947647796226464532024-03-16T13:07:00.002+04:002024-03-16T13:07:46.495+04:00Ի՞նքը, ի՞ր, իրե՞ն, իրենի՞ց ևն, թե նա, նրա, նրան, նրանից ևն<p><i> * Այս հոդվածը կա մեր «Լեզվաոճական ուղեցույցում»։</i></p><p><br /></p><div cid="n968" class="md-hr md-end-block" mdtype="hr" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px;" tabindex="-1"><hr style="border-bottom-color: rgb(197, 197, 197); border-bottom-style: solid; border-image: initial; border-left: none rgb(197, 197, 197); border-right: none rgb(197, 197, 197); border-top: none rgb(197, 197, 197); box-sizing: content-box; height: 0px; margin-bottom: 20px; margin-top: 20px;" /></div><blockquote cid="n969" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n970" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ Վարդանը և </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">իր</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> հետևորդները հեռացան երկրից։ →</span></p><p cid="n971" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ Վարդանը և </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">նրա</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> հետևորդները հեռացան երկրից։* </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">[«Վարդանը» և նրա «հետևորդները» նախադասության համասեռ անդամներ են՝ բազմակի ենթականեր, և ստացական դերանունը («նրա»-ն) գործածվում է դրանցից առաջինի փոխարեն։]</em></span></p><p cid="n972" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ Մոտեցեք դռան մոտ կանգնած երիտասարդին և Ձեր հարցն ուղղեք </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">իրեն</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։ →</span></p><p cid="n973" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ Մոտեցեք դռան մոտ կանգնած երիտասարդին և Ձեր հարցն ուղղեք </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">նրան</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։</span></p><p cid="n974" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ Տնօրենն այժմ զբաղված է, և </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">իրեն</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> չի կարելի անհանգստացնել։ Բացի դրանից, </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ինքը</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Ձեզ օգնել չի կարող։ →</span></p><p cid="n975" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ Տնօրենն այժմ զբաղված է, և </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">նրան</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> չի կարելի անհանգստացնել։ Բացի դրանից, </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">նա</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Ձեզ օգնել չի կարող։</span></p></blockquote><p cid="n976" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-tab" md-inline="tab" style="box-sizing: border-box; display: inline-block; white-space: pre;"> </span><span md-inline="escape" style="box-sizing: border-box;">*</span><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Ավելի լավ հասկանալու համար, թե ինչո՛ւ այս նախադասության մեջ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">իր</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը սխալ է, իսկ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">նրա</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն՝ ճիշտ, համեմատեք ներքոբերյալ երկու նախադասությունները։ </span></p><blockquote cid="n977" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n978" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հեղինակը լռում է Վարդանի և </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">նրա</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> հետևորդների ուղևորության մասին։ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">[Հետևորդները Վարդանինն են։ «Վարդանի»-ն և «հետևորդների»-ն նախադասության համասեռ անդամներ են՝ բազմակի հատկացուցիչներ, և ստացական դերանունը գործածվում է դրանցից առաջինի փոխարեն։]</em></span></p><p cid="n979" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հեղինակը լռում է Վարդանի և </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">իր</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> հետևորդների ուղևորության մասին։ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">[Հետևորդները հեղինակինն են։ «Վարդանի»-ն և «հետևորդների»-ն նախադասության համասեռ անդամներ են՝ բազմակի հատկացուցիչներ, սակայն ստացական դերանունը չի գործածվում դրանցից առաջինի փոխարեն, այլ նախադասության ենթակա հանդես եկող բառի փոխարեն։]</em></span></p></blockquote><p cid="n980" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ԲԱՅՑ՝</span></p><blockquote cid="n981" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n982" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ Վարդանն </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">իր</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> հետևորդների հետ հեռացավ երկրից։ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">[Ենթական միայն «Վարդանն» է, որ </span><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">իր</span></strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> և ոչ թե մի ուրիշի հետևորդների հետ կատարել է գործողություն։]</span></em></span></p></blockquote><p cid="n983" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այլ օրինակներ</span></p><blockquote cid="n984" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n985" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ն. Ադոնց, «Մաշտոց և </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">նրա</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> աշակերտները ըստ օտար աղբյուրների» </span></p><p cid="n986" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">«Այդ երկու փոքրիկ տապանների մեջ հանգչում են երկու հոյակապ անձինք` Մովսես Խորենացին և </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">նրա</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ընկեր Մամբրե Վերծանողը»։ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">(Րաֆֆի, «Կայծեր»)</em></span></p><p cid="n987" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">«Խնդրի վերաբերյալ տեսություններից մեկը ներկայացնում են Հ. Աճառյանը և </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">նրա</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> հետևորդները»։ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">(Գ. Մկրտչյան, «Բարբառագիտության հիմունքներ»)</em></span></p><p cid="n988" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Վ. Եղիազարյան, «Գագիկ Բ Բագրատունին և </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">նրա</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> «Հավատոյ գիր»-ը»</span></p></blockquote><p cid="n989" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Նա</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> դերանվան և դրա հոլովաձևերի փոխարեն </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ինքը</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> դերանվան և սրա հոլովաձևերի գործածությունը հայերենում շատ տարածված է և խոսակցական լեզվում ու բարբառներում շատ ավելի բնական, քան </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">նա</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ինն ու սրա հոլովաձևերինը։ Սակայն </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">նա</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> և </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ինքը</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> դերանունների իմաստային տարբերությունից բխում է, որ վերոբերյալ և նմանատիպ օրինակներում </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ինքը</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> դերանունն ու դրա հոլովաձևերը գոնե գրական արևելահայերենում տեղին չեն։ </span></p><p cid="n990" class="md-end-block md-p md-focus" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Վերոգրյալն անշուշտ հավասարապես վերաբերում է այս դերանունների հոգնակի ձևերին նույնպես (</span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">նրանք-իրենք, նրանց-իրենց</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ևն)։</span></p><div><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"><br /></span></div><div cid="n991" class="md-hr md-end-block" mdtype="hr" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px;" tabindex="-1"></div>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-29037920774894795782024-03-15T15:51:00.000+04:002024-03-15T15:51:44.086+04:00Օգոստինոս Երանելի՞<p> Արդեն մի քանի տասնամյակ է, որ հայաստանցիները Արևմտյան եկեղեցու հայտնի եկեղեցական գործիչներ և սրբեր Օգոստինոսին և Հերոնիմոսին կոչում են <b>Երանելի</b>՝ այս բառը գործածելով իբրև մականուն։ «Օգոստինոս Երանելի»-ի մեջ «երանելի»-ն այլ բան չէ, քան մականուն, ինչպես Ներսես և Սարգիս Շնորհալիների «Շնորհալի»-ն։ Սակայն ո՛չ Օգոստինոսը, ո՛չ Հերոնիմոսը չունեն այդպիսի մականուն։ Կաթոլիկ եկեղեցու այս մեծ սրբերին կաթոլիկներն այդպես չեն կոչում։ Օգոստինոսը Հիպպոն քաղաքի եպիսկոպոսն էր, ուստի նա կոչվում է Օգոստինոս Հիպպոնացի (լատիներեն ամբողջական անունը՝ Aurelius Augustinus Hipponensis), թեև ավելի հայտնի է հենց միայն Օգոստինոս կամ սուրբ Օգոստինոս անունով, որովհետև բազմաթիվ մեծանուն Օգոստինոսներ չկան, որ այս մեկին մի ուրիշի հետ շփոթեն։ Հույն եկեղեցում էլ են նրան կոչում Օգոստինոս Հիպպոնացի՝ Αυγουστίνος Ιππώνος։ </p><p> Հայերենում ի հայտ եկած այս նորահնար «Երանելի» անունն առաջ է եկել Օգոստինոսի և Հերոնիմոսի անունները ռուսերենից թարգմանելու և ռուսերեն блаженный բառի գործածության հանգամանքներին անծանոթ լինելու պատճառով։ Նախ՝ անհասկանալի է, թե ինչու են կաթոլիկ աշխարհի սրբերի անունները թարգմանվել ռուսերենից և ոչ թե լատիներենից։ Երկրորդ՝ Ռուս եկեղեցին այս և մի շարք այլ սրբերի անունների հետ «սուրբ» մակդիրի փոխարեն գործածում է «երանելի» մակդիրը (блаженный Августин, блаженный Иероним Стридонский, блаженный Феодорит Кирский և այլն), որովհետև այդ եկեղեցում սրբերը որոշակի սկզբունքով դասակարգված են, և մինչև Արևելյան և Արևմտյան եկեղեցիների միջև մեծ բաժանումը (1054 թ.) ապրած արևմտյան սրբերին սովորաբար կոչում են ոչ թե святой, այլ блаженный։ Այս մակդիրն են գործածում նաև այսպես կոչված Աստծո խենթերի (юродивый) անունների հետ։ Ուրեմն՝ այս «երանելի»-ն վերոնշյալ անձանց մականունը չէ, հատուկ անունը չէ, այլ նրանց սրբությունը ցույց տվող ընդհանրական մակդիր, ինչպես «սուրբ»-ը, և այսպիսի գործածությունը բնորոշ է Ռուս Եկեղեցուն, բայց ո՛չ՝ Հայ կամ Կաթոլիկ։ Հայ եկեղեցում ցանկացած սուրբի էլ կարող ես նաև «երանելի» կոչել, բայց դա չի դառնում նրա մականունը։ Մինչդեռ երբ հայերս Օգոստինոսին ու Հերոնիմոսին կոչում ենք Օգոստինոս Երանելի, Հերոնիմոս Երանելի, այս «Երանելի»-ն այլ բան չէ, քան միայն նրանց հատուկ մականուն։</p><p> Հետևաբար, պետք է գործածել <b>Օգոստինոս </b>կամ <b>Օգոստինոս Հիպպոնացի</b>, <b>Հերոնիմոս</b> կամ <b>Հերոնիմոս Ստրիդոնացի</b> անվանաձևերը առանց դրանց հաջորդող «Երանելի»-ի։</p><p><br /></p><p><br /></p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-79555131022754525342024-03-12T00:36:00.011+04:002024-03-18T08:18:00.341+04:00Ինչպես կարդալ գրաբարյան տեքստերը<p cid="n2" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Սովորաբար գրաբարյան տեքստերի ընթերցման համար սովորեցնում են միայն դասական (կամ ավանդական) ուղղագրության կանոնները։ Եթե ի սկզբանե այդ կանոններով չես սովորել հայերենի ուղղագրությունը, օրինակ՝ եթե հայաստանցի ես, դասական ուղղագրության կանոնները դպրոցում չես անցել, ապա սովորում ես այդ կանոնները, որպեսզի կարողանաս գրաբարյան տեքստերը ճիշտ ընթերցել։</span></p><p cid="n3" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Քանի որ մենք ունենք արդի գրական լեզվի երկու ճյուղ՝ արևելահայերեն և արևմտահայերեն, որոնք ունեն տարբեր հնչյունական համակարգեր, և արևելահայերն ու արևմտահայերը բառերի մի մասն արտասանում են տարբեր ձևով, ապա գրաբարյան տեքստեր կարդալիս նույնպես արևելահայերը դրանք կարդում են արևելահայերենի արտասանության համաձայն, արևմտահայերը՝ արևմտահայերենի։ Օտարազգի հայագետները գրաբարյան տեքստեր կարդալիս նույնպես հետևում են կա՛մ արևմտահայերենի, կա՛մ արևելահայերենի արտասանությանը (նայած ումից են սովորել գրաբարը)։<span></span></span></p><a name='more'></a><p></p><p cid="n4" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հետևաբար, այսօր կա գրաբարի ընթերցման, գրաբարյան բառերն արտասանելու </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">մեկ սկզբունք</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">՝ ըստ ժամանակակից հայերենի բնական արտասանության, և </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">երկու հիմնական ձև</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">՝ ըստ ժամանակակից արևելահայերենի և ըստ ժամանակակից արևմտահայերենի։</span></p><p cid="n5" class="md-end-block md-p md-focus" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Բուն գրաբարյան (այսինքն՝ մեսրոպյան) շրջանում, սակայն, տառերի և երկհնչյունների մի մասն այլ կերպ էր արտասանվում, ո՛չ այնպես, ինչպես այսօր (սա առանձին թեմա է, որն այս հոդվածում չենք քննարկում)։ Գրաբարյան տեքստեր կարդալիս մենք չենք փորձում արհեստականորեն վերարտադրել այդ հին արտասանությունը, որովհետև դրա վերաբերյալ ունենք տեսական գիտելիքներ, որոնք բավական չեն վստահ լինելու համար, որ մենք այսօր կարող ենք լիովին ճշգրտորեն վերարտադրել բուն գրաբարյան շրջանի հնչյունները։ Լեզուներ սովորող մարդիկ շատ լավ գիտեն, որ միայն նկարագրության վրա հիմնվելով հնարավոր չէ ճշգրտորեն վերարտադրել մի անծանոթ լեզվի հնչյուններն ու բառերը․ դրանք պետք է լսել։ Բացի դրանից, նախորդող բոլոր դարերում էլ մարդիկ գրաբարյան տեքստերը կարդացել են ըստ օրվա արտասանական սկզբունքների։ Բնականաբար, ոչ ոք չուներ Մեսրոպ Մաշտոցի կամ նրա աշակերտների խոսքի ձայնագրությունները (ինչպես որ այսօր էլ դրանք չունենք), որ կարողանար լսել և բուն գրաբարյան արտասանությամբ սովորեր կարդալ գրաբարյան տեքստերը։ </span></p><p cid="n6" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ուրեմն՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">գրաբարյան տեքստերն ինչպես նախկինում, այնպես էլ այսօր կարդում ենք ըստ այն արտասանության, որը հարազատ ու բնական է կարդացողներիս համար</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">՝ անկախ նրանից, թե մեր այժմյան բնական արտասանությունը ճի՞շտ է, թե սխալ, եթե ճիշտ արտասանությամբ նկատի ունենք բուն գրաբարյան արտասանությունը։ Եթե նկատի ունենք բուն գրաբարյան արտասանությունը, ապա իհա՛րկե այսօր ԻՆՉՊԵՍ ԷԼ որ կարդանք գրաբարյան տեքստերը, նույնիսկ եթե փորձենք ըստ հին արտասանության մասին մեր ունեցած գիտելիքների արտասանել, միևնույն է, մեր արտասանությունը, ամենայն հավանականությամբ, սխալ կամ թերի է լինելու։ Հետևաբար, այսօր մենք գրաբարյան տեքստերը կարդում ենք ըստ մեզ համար բնական հայերեն արտասանության։ Նույնիսկ եթե, օրինակ, գյումրեցին գրաբարյան տեքստերը կարդում է Գյումրու բարբառի արտասանության համաձայն, դարձյալ չի մեղանչում ոչ մեկի ու ոչ մի բանի առաջ։</span></p><p cid="n7" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Բառերի արտասանության մեջ վերոնշյալ հիմնական կանոնից (այսինքն՝ արտասանել բառերն այնպես, ինչպես ժամանակակից հայերենում) կա միայն </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">մեկ բացառություն</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> և միայն արևելահայերի համար։ Գիտենք, որ արևելահայերենում երբ բառասկզբի </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">զ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ին հաջորդում է բաղաձայն, </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">զ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն միշտ կարդում են հաջորդող բաղաձայնի հետ միասին կամ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">զը</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> (օրինակ՝ ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">զգաստ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">զըլանալ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ)։ Բայց գրաբարյան տեքստեր կարդալիս, այս կանոնը պահելով հանդերձ, միայն </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">զ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">նախդիրը</span></em></span></strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> բաղաձայնից առաջ կարդում ենքǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ըզ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, օրինակ՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">զբանս</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը կարդում ենք ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ըզբանըս</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">զտուն</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը՝ ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ըզտուն</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ (իսկ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">զգաստ-</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ն ու </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">զլանալ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը շարունակում ենք կարդալ ինչպես արևելահայերենում՝ առանց սկզբից ավելացող </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ը</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի)։ </span></p><p cid="n8" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այս բացառությունը պահելը հատկապես կարևոր է երգվող տեքստերը (շարականներ և այլն) ճիշտ արտաբերելու համար, քանի որ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ը</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի հավելումը նաև վանկերի թիվն է ավելացնում։ Այլապես եթե մեկը մշտապես կարդա </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><span style="box-sizing: border-box;">ǀ</span><strong style="box-sizing: border-box;">զտուն</strong><span style="box-sizing: border-box;">ǀ, </span><span style="box-sizing: border-box;">ǀ</span><strong style="box-sizing: border-box;">զգիր</strong><span style="box-sizing: border-box;">ǀ</span></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> և այլն (այսինքն՝ առանց հավելյալ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ը</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի), թեև գրաբար իմացողների ականջին գուցե սա մի փոքր անսովոր հնչի, սակայն սա նույնպես սխալ համարել չի կարելի։ Նույն այդ երգվող տեքստերում, դարձյալ տաղաչափության պահանջներից ելնելով, կիրառվում է նաև այդ ավելացող </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ը</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի զեղչումը, եթե պետք է վանկերի թիվը կրճատվի։ Ամենայն հավանականությամբ, բուն գրաբարյան շրջանում այդ հավելյալ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ը</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն չի արտասանվել. այլապես անհասկանալի է մնում, թե ինչու էին </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ըզ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> նախդիրն արտահայտում միայն </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">զ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ով, եթե կարող էին </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ը</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն գրել, ինչպես </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ը</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ով սկսվող մյուս նախդիրներում (</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ըստ, ընդ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">)։ Բուն գրաբարյան շրջանում, միևնույն է, բոլոր նախդիրներն էլ (ընդհանրապես բոլոր բառերը, բայց շատ ավելի երկար դարեր՝ նախդիրները, </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">և</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> շաղկապը, </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">է</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> օժանդակ բայն ու այլ կարճ բառեր) գրում էին կողքի բառին կպած։ Հետևաբար, ինչպես որ գրում էին, օրինակ, </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">զոմանս</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> կամ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">զտուն</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, այդպես էլ՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ըստայնմ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> կամ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ընդժողովրդեան</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։ Ուստի ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ըզ</strong><span style="box-sizing: border-box;">ǀ</span></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> արտասանելու դեպքում պիտի որ գրեին, օրինակ, </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ըզտուն</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։ Բայց, ինչպես ասացինք, այսօր բաղաձայնից առաջ եղած </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">զ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> նախդիրը կարդում ենք ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ըզ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ ըստ վաղուց ընդունված և դարեդար փոխանցված (այսինքն՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ավանդական)</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> արտասանության։</span></p><p cid="n9" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Բաղաձայնին հաջորդող հոգնակիակերտ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ք</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն ոմանք երբեմն կարդում են նախորդող </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ը</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ով, օրինակ՝ ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">գանձըք</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">բանըք</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, ոմանք էլ՝ միշտ առանց այդ հավելյալ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ը</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի՝ ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">գանձք</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">բանք</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ։ Որ ձևով էլ արտասանենք, սխալ չէ, որովհետև, միևնույն է, մենք վստահաբար չգիտենք, թե բուն գրաբարյան շրջանում ինչպես էին սրանք արտասանվում։ Ուստի այս հարցում ևս հետևում ենք կա՛մ ավանդական արտասանական ձևերի, կա՛մ մեր նշած հիմնական արտասանական սկզբունքին՝ կարդալով ըստ ժամանակակից հայերենի մեզ համար բնական արտասանության։ Սակայն հոգնակի հայցական հոլովի վերջին </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ս</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ից, ինչպես նաև հոդերից առաջ սովորաբար բոլորն էլ կարդալիս ավելացնում են այդ հավելյալ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ը</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն՝ ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">գանձըս</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">բանըս</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ըզգանձըս</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ըզբանըս</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">գանձըդ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">գանձըն</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ և այլն, ինչպես որ ժամանակակից հայերենում էլ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ս</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> և </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">դ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> հոդերից առաջ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ը</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ենք ավելացնում (ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">տունըս</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">տունըդ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ)։ </span></p><p cid="n10" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Ո</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> և </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ոյք</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> անձնական դերանուններն էլ ոմանք կարդում են ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">վո</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ և ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">վույք</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, ոմանք էլ՝ ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">օ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ և ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ույք</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, ավելի հաճախ՝ առաջին՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">վ-</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ով տարբերակով։ Դարձյալ՝ որ ձևով էլ արտասանենք, սխալ չէ, որովհետև հետևում ենք ավանդական արտասանական ձևերի, ինչպես նաև ժամանակակից հայերենի արտասանական կանոններին, ըստ որոնց՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ո</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն, բացի </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ով</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> դերանունից և մի քանի օտար փոխառություններից (ավանդական ուղղագրության պարագայում), առանձին դիրքում թե բառերի սկզբում, կարդացվում է ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">վո</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ։ Իսկ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ով</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">օվ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ ենք կարդում, ոչ թե որովհետև գրաբարում բառասկզբի </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ո</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">օ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ է հնչել (ինչը ճիշտ է), այլ որովհետև ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">օ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ-ով է </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ով</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> բառի բնական արտասանությունը նաև ժամանակակից հայերենում։ Նույնպես և ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">օ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ-ով ենք կարդում </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Ովսէէ, ովսաննա, ովկիանոս, Ովբէդ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> և </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ո</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ով սկսվող այլ օտար բառերը, որովհետև դրանք ժամանակակից հայերենում էլ ենք ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">օ</strong><span style="box-sizing: border-box;">ǀ</span></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ով արտասանում։</span></p><p cid="n11" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Կան մարդիկ, որ պնդում են, թե վերոբերյալ զուգահեռ արտասանական ձևերից միայն մեկն է ճիշտ, մյուսը սխալ է, և ոչ մի դեպքում չի կարելի այդ սխալ ձևով արտասանել։ Իսկ մե՞նք ինչու ենք ասում՝ որ ձևով էլ արտասանենք, սխալ չէ։ Որովհետև (նորից կրկնենք) որ ձևով էլ արտասանենք, միևնույն է, բուն գրաբարյան շրջանի արտասանության սկզբունքներով չէ՛, որ այսօր կարդում ենք գրաբարյան տեքստերը։ Ուստի մեկ կամ մի քանի բացառություն առանձնացնելն ու դրանց իբր միակ ճիշտ արտասանական ձև ունենալու վրա պնդելը տրամաբանական չենք համարում, եթե բառերի մեծ մասը, միևնույն է, ո՛չ ըստ բուն գրաբարյան արտասանության ենք հնչեցնում։</span></p><p cid="n12" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այնպես որ շատ բնական է, որ մեկը նույն բառը կկարդա ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">դադար</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, մյուսը՝ ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">դաթար</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, երրորդն էլ՝ ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">թաթար</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ. մեկը կկարդա ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">վո արար</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ, մյուսը՝ ǀ</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">օ արար</strong></span><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ǀ։ Կարդացեք ինչպես սովորաբար կարդում եք հայերեն բառերը կամ ինչպես բնական է թվում ձեր ականջին։ Միայն թե կարդացե՛ք գրաբար և ըմբոշխնե՛ք այն։</span></p><p cid="n12" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"><br /></span></p><p cid="n12" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"><br /></span></p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-84045586320793577462024-01-27T16:55:00.003+04:002024-01-27T17:12:19.726+04:00 «Ի»-ով վերջացող հատուկ անունների սեռական հոլովը<p> <span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; orphans: 4; white-space: pre-wrap;">Եթե վստահ չենք՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; orphans: 4; white-space: pre-wrap;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">-ի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; orphans: 4; white-space: pre-wrap;">-ով վերջացող </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; orphans: 4; white-space: pre-wrap;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">հայկական</strong></span></em></span><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; orphans: 4; white-space: pre-wrap;"> անվան հոլովաձևն ինչ պիտի լինի, բացում ենք հայերենի ուղղագրական ամենավերջին բառարաններից մեկը և այնտեղ գտնում անհրաժեշտ բառի նաև հոլովական վերջավորությունը (բառի կողքին նշվում է, եթե այն կանոնական չէ կամ կարող է հասկանալի չլինել)։ Կարող եք անհրաժեշտ բառերը որոնել Փ. Մեյթիխանյանի ուղղագրական բառարանում, որն առցանց հասանելի է <a href="http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=125&dt=HY_HY&query=%D4%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%AB" target="_blank">«Նայիրի» կայքում</a>։</span><span class="md-link md-pair-s" md-inline="url" spellcheck="false" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; orphans: 4; white-space: pre-wrap; word-break: break-all;"></span></p><p cid="n17334" class="md-end-block md-p md-focus" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Իսկ եթե անհրաժեշտ բառը բառարանագիրը չի ներառել բառարանում, ապա հիշում ենք հետևյալը։ </span></p><ol cid="n17335" class="ol-list" mdtype="list" start="" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; list-style: none; margin: 0.5em 0px 1.5em 1.5em; position: relative;"><li cid="n17336" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n17337" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հայերենում սովորաբար </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ով վերջացող բառերը պատկանում են </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> հոլովման։ Հատուկ անունների դեպքում, եթե դրանք </span><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">հայկական</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> են, այս կանոնը նույնպես գործում է (եթե կան բացառություններ, բառարաններում սովորաբար նշվում է)։ Այսինքն՝ եթե անգամ չկա բառարանում, ենթադրենք, </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Վեդի</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> բառը, ապա ապահովությամբ կարելի է գործածել դրա </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Վեդու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> սեռականը (որովհետև դա կանոնական ձև է)։ Եթե չկա </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Կումայրի</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն, ապա սեռականը՝ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Կումայրու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">-ի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ով վերջացող հայկական անունները (դարձյալ եթե բացառություններ չեն, որոնք սովորաբար կարելի է գտնել բառարանում) հանգիստ կարելի է նաև </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> հոլովմամբ հոլովել, այսինքն՝ եթե գրենք </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Վեդիի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> կամ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Կումայրիի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, դարձյալ սխալված չենք լինի։ </span></p></li></ol><blockquote cid="n19327" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n19321" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Րաֆֆի</strong></span></em></span><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն, եթե հայտնի գրողի անունն է, սեռականում ունի </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">-ու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> վերջավորությունը՝ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Րաֆֆու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, իսկ եթե ժամանակակից անձի անուն է, ապա՝ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Րաֆֆիի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։</span></p></blockquote><ol cid="n17339" class="ol-list" mdtype="list" start="2" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; list-style: none; margin: 0px 0px 1.5em 1.5em; position: relative;"><li cid="n17340" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n17341" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ինչ վերաբերում է </span><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">օտար անուններին</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, ապա դրանք հոլովվում են </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> հոլովմամբ (</span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Հարրիի, Մերիի, Աբադիի</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> և այլն)՝ բացի սլավոնական </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">-սկի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, վրացական </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">-շվիլի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ածանցներով վերջացողներից, նաև </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Գորկի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ռուսական ազգանունից (</span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Գորկու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">)*։</span></p></li></ol><p cid="n900" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="code" spellcheck="false" style="box-sizing: border-box;"><code style="background-color: #dadada; box-sizing: border-box; font-family: var(--monospace); font-size: 0.875em; line-height: 1.71429em; padding-left: 2px; padding-right: 2px; vertical-align: initial;">* Օտար ազգանունների վերաբերյալ ավելի մանրամասն տես <a href="https://grahavak.blogspot.com/2023/03/blog-post_23.html" target="_blank">այս</a> հոդվածը։</code></span></p><div cid="n901" class="md-hr md-end-block" mdtype="hr" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px;" tabindex="-1"><hr style="border-bottom-color: rgb(197, 197, 197); border-bottom-style: solid; border-color: rgb(197, 197, 197); border-image: initial; border-left-width: initial; border-left: none rgb(197, 197, 197); border-right-width: initial; border-right: none rgb(197, 197, 197); border-style: none none solid; border-top-width: initial; border-top: none rgb(197, 197, 197); box-sizing: content-box; height: 0px; margin-bottom: 20px; margin-top: 20px;" /><br /></div>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-28331280063844049192024-01-06T15:34:00.005+04:002024-01-27T18:09:27.501+04:00Սուրբ Գի՞րք/Ծնո՞ւնդ, թե Սուրբ գիրք/ծնունդ<p> </p><h5 cid="n2061" class="md-end-block md-heading" mdtype="heading" style="box-sizing: border-box; break-after: avoid-page; break-inside: avoid; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 1em; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;">«<a href="https://www.grahavak.com/%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6/armlang/%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B5%D6%81" target="_blank">Լեզվաոճական ուղեցույցում</a>» լրացրի այս թեմայով հոդվածը։ Պատճենում եմ այստեղ, մինչև կտեղադրեմ ամբողջական գրքի հերթական տարբերակը։</h5><div><br /></div><blockquote cid="n2063" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n2064" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ Շնորհավոր Սուրբ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ծնունդ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> → </span></p><p cid="n2827" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ Շնորհավոր Սուրբ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Ծնունդ</strong></span></em></span></p><p cid="n2823" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ Առաջին հերթին նրանք թարգմանեցին Սուրբ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">գիրքը</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։ →</span></p><p cid="n2829" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ Առաջին հերթին նրանք թարգմանեցին Սուրբ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Գիրքը</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։ </span></p></blockquote><p cid="n2065" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Թե՛ Մեյթիխանյանի ուղղագրական բառարանում, թե՛ Գյուրջինյանի «Մեծատա՞ռ, թե՞ փոքրատառ» տեղեկատուում </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Սուրբ Գիրք</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի համար տրված է ընդունելի երկու ուղղագրական տարբերակ, որոնցից առաջինը երկուսում էլ մեծատառովն է (</span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Սուրբ Գիրք</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">), երկրորդը՝ փոքրատառովը (</span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Սուրբ գիրք</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">)։ Սակայն երկրորդ տարբերակը չի կարող ճիշտ լինել այն պատճառով, որ այս գրքի բուն անունը </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Գիրք</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն է, </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Սուրբ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն ընդամենը հավելյալ մակդիր է։ Աստվածաշնչի մյուս անունը՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Գիրք</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը, որ հունարեն «բիբլիա»-ի թարգմանությունն է, գրաբարում սովորաբար հենց առանց «սուրբ» մակդրի է հանդես գալիս։ Իսկ աշխարհաբարում սովորաբար «Սուրբ»-ով ենք գործածում՝ սովորական գրքից տարբերելու համար։ Մինչդեռ երբ գրում ենք </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Սուրբ գիրք</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">՝ միայն առաջին բառը մեծատառով, խոսում ենք մի գրքի մասին, որի անունը «Սուրբ» է, ինչպես եթե գրեինք </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Աստվածաշունչ գիրք / Աստվածաշունչ մատյան</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, որտեղ գրքի անունը միայն </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Աստվածաշունչ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն է, իսկ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">գիրք</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը հասարակ գոյական է։ Այդպես նաև </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Սուրբ գիրք</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի մեջ է </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">գիրք</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը հասարակ գոյական և ոչ թե անվան մաս։ Այսինքն՝ այս վերջին դեպքում </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">գիրք</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը անվան մաս լինելուց դադարում է և վերածվում հասարակ գոյականի։</span></p><p cid="n2833" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Բացի դրանից, այն լեզուներում, որոնցում բաղադրյալ հատուկ անունները գրվում են այն նույն սկզբունքներով, որոնցով գրվում են արևելահայերենում (այսինքն՝ եթե պայմանական անվան հետ գործ չունենք, միայն առաջին բառը՝ մեծատառով), </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Սուրբ Գիրք</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն էլ, </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Սուրբ Ծնունդ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն էլ գրվում են մեծատառով սկսվող երկրորդ բաղադրիչով։ Այդպես են գրում թե՛ ռուսերենում (որի համապատասխան կանոնների վրա են գերազանցապես ձևվել արևելահայերենի՝ մեծատառի գործածության կանոնները), թե՛ ֆրանսերենում (որի ազդեցությունն էլ այս հարցում իր հերթին կրում է ռուսերենը)։ Պատճառը շատ հավատացյալ լինելը չէ․ պատճառը գիտելիքն է և հասարակ տրամաբանությունը։ Եթե այս բաղադրյալ անվան մեջ բուն անունը </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Գիրք</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ն է (Писание, Écritures), որը կարող է նաև առանց «Սուրբ» մակդրի գործածվել (առանց священное/</span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">saintes</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի), այն չի կարող գրվել փոքրատառով։ Ոչ միայն նշված, այլև այլ լեզուներում է սովորական, ինչպես գրաբարում, Աստվածաշնչի այս մյուս անունը նաև առանց «Սուրբ» մակդրի գործածել (օրինակ՝ անգլ. Scripture(s)՝ առանց Holy-ի)։</span></p><p cid="n2831" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Թեև «Բաղադրյալ հատուկ անուններում մեծատառերի գործածության մասին» կանոնախմբի («Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու», Երևան, 2006, էջ 286-294) </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">2Ը-գ)</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> կետում որպես ճիշտ տարբերակ տրված է </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Սուրբ ծնունդ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> կամ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Սուրբ ծննդի տոն</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> գրելաձևը (նույնը կրկնվում է նաև Մեյթիխանյանի ուղղագրական բառարանում, բայց, բարեբախտաբար, ո՛չ՝ Գյուրջինյանի), սակայն այն վստահաբար սխալ է և հակասում է այդ նույն կանոնում բերված մնացած օրինակներին։ Որովհետև, ինչպես արդեն ասացինք </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Սուրբ Գիրք</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի վերաբերյալ, այստեղ նույնպես տոնի հիմնական անունը </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ծնունդ</em></span><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն է կամ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ծննդյան տոն-</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ը, ոչ թե </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Սուրբ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը։ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Սուրբ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը կարող էր և չլինել. հմմտ. </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Հարության տոն / Սբ Հարության տոն, Զատկի տոն / Սբ Զատկի տոն, Համբարձման տոն / Սբ Համբարձման տոն</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> և այլն։ Ուրիշ բան, եթե գրեինք </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Քրիստոսի ծննդյան տոն</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։ Իսկ տոնի ավելի ընդարձակ ու ճիշտ անունն է </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Սբ Ծնունդ և Աստվածահայտնություն</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> (Հայ առաքելական եկեղեցու պարագայում)։</span></p><p cid="n2066" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Բացի դրանից, նույն կանոնախմբի հաջորդ կետում (3) նշված է, որ թույլատրվում է մեծատառի ազատ գործածություն մի շարք դեպքերում, որոնցից մեկը Հայոց եկեղեցու պաշտոնական լեզուն է։ Իսկ Հայոց եկեղեցու պաշտոնական լեզվում </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Սբ Ծնունդ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ծնունդ-</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ը երբեք փոքրատառով չի գրվում։ Ուստի մենք իրավունք ունենք Հայոց եկեղեցու տոների անվանումները գրելու այնպես, ինչպես ընդունված է եկեղեցու պաշտոնական լեզվում։ Սակայն, ինչպես վերևում արդեն գրեցինք, այս </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ծնունդ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը մեծատառով գրելու պատճառը ոչ թե կրոնական է, այլ այն, որ դա է տոնի հիմնական անունը, իսկ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Սուրբ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը՝ ընդամենը հավելված։</span></p><p cid="n2067" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Բերենք հայ գրականությունից մի քանի օրինակ, որտեղ երևում է, որ տոնի բուն անունը </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ծնունդ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն է։</span></p><blockquote cid="n2068" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n2069" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Առհասարակ Ջավադ-խանը բավական սեր է ունեցել դեպի հայերը, նա հաճախում էր հայոց եկեղեցին և </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ծննդյան տոնին</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> փող էր ընծայում, որ խաչը իր անունով ջրից հանեն: </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">(Րաֆֆի, «Երկու ամիս Աղվանից և Սյունյաց աշխարհներում»)</em></span></p><p cid="n2070" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Նշխարք շինելիս` մեկ կամ երկու ֆունտ ալյուր տուն տանել, պատրաստած նշխարքը գողանալ ուտել և կամ մեկ բանի հետ փոխել, Զատկի տոնին քահանայի հետ խաչ ու Ավետարանով տնե տուն ման գալ, ներկած ձվեր կամ եղոտ բլիթներ հավաքել, </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ծննդյան տոնին</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> «Այսօր տոն է»-ի ման գալ, փող ու չոր միրգ հավաքել... </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">(Ռափայել Պատկանյան, «Մոնթեն մինչև վեր»)</em></span></p><p cid="n2071" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հիշո՞ւմ եք, տիկին Աշինգեր, ձմեռը </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ծննդյան տոնին</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> մի անգամ եկա և պարոնի համար կարկանդակ բերի: </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">(Ակսել Բակունց, «Խաչատուր Աբովյան»)</em></span></p><p cid="n2072" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ծննդյան տոնն</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> է, և նա շտապում է ավետիք տանել իր բոլոր ծխականներին: </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">(Ստեփան Զորյան, «Ցանկապատ»)</em></span></p><p cid="n2073" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Նոր տարվա շնորհավորական փոխայցելությունները դեռ չէին դադարել, երբ վրա հասավ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ծննդյան տոնը</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">: </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">(Մկրտիչ Խերանյան, «Ձայն տուր, ով ծովակ»)</em></span></p><p cid="n2074" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Միայն թե շուտ վերջանա այս տարօրինակ ժողովուրդը, միայն թե եկող </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ծննդյան տոնին</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ավարտվի պատերազմը: </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">(Խաժակ Գյուլնազարյան, «Ինչ-որ տեղ վերջանում էր հորիզոնը»)</em></span></p><p cid="n2075" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ծննդյան տոնին</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> խառնված է և նոր տարվա գալուստը, ամենուր տոնածառներ են, կարմրակապ ու ճերմակամորուս ձմեռ պապիներ, եկեղեցու շուրջը բացված բարեկենդանի տոնավաճառ.... </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">(Սիլվա Կապուտիկյան, «Գույներ նույն խճանկարից»)</em></span></p><p cid="n2076" class="md-end-block md-p md-focus" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ծննդյան տոնին</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> հավաքվածներից չկային միայն Սեմն ու Սյուզին, մի շաբաթ առաջ նրանք արդեն վերադարձել էին Հարավային Ամերիկա: </span><span class="md-pair-s md-expand" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">(Վարդգես Պետրոսյան, «Կրակե շապիկ»)</em></span></p></blockquote>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-71535087299957938142024-01-05T15:50:00.007+04:002024-01-08T20:53:50.704+04:00Այբուբենի աղոթքի մասին<p>Հավանաբար շատերը գիտեն «Այբուբենի աղոթքի» մասին («Արարիչ Բովանդակ Գոյութեանց Դատաւոր Երկնից....»)։ Շատերը գիտեն այս աղոթքը, բայց, որքան հասկանում եմ, մարդկանց մեծ մասը չգիտի, թե ով է դրա հեղինակը։ Երբեմն տեսնում եմ, որ այն վերագրում են Մեսրոպ Մաշտոցին, մի տեղ էլ գրված է, թե Ղազար Ջահկեցին է «18-րդ դարում Աստծուց ստացել»։</p><p>Այս աղոթքի հեղինակը լեզվաբան Պողոս Պողոսյանն է, որն ուսումնասիրում էր միջնադարյան «յոթնագրյանք» կոչվող ժողովածուները։ Նա այս աղոթքը ՀՈՐԻՆԵԼ և տպագրել է յոթնագրյանքին նվիրված իր մի հոդվածում (««Յոթնագրյանքի» գաղտնիքները», «Գարուն», 1987/2, էջ 92), ապա նույն թեմայով մենագրությունում (1600-ամյա գաղտնիքներ, Երևան, 1991, էջ 100-101)։</p><p>Նա վերցրել է միջնադարյան վերոնշյալ ժողովածուներում եղած բառացուցակներից որոշ բառեր (ընդ որում գործածել է տարբեր ժողովածուների ցուցակների բառերը, ոչ թե միայն մեկ ցուցակի), դրանք անհրաժեշտաբար քերականական ձևափոխության ենթարկել, երբեմն նոր բառ ստեղծել ձեռագրում եղած բառի արմատից, հարմար բառեր չգտնելու դեպքում էլ ինքը մի բան հորինել և ստացել այն աղոթքը, որ հայտնի է «Այբուբենի աղոթք» անվամբ։ </p><p>Այս աղոթքում եթե որոշ բառեր փոխվեին, աղոթքը շատ ավելի հաջող կլիներ, իհարկե։ Օրինակ՝ «Դատաւոր Երկնից»-ի «Երկնից»-ն իմաստային առումով հաջող չէ, կարող էր նույնարմատ «Երկնաւոր»-ը լինել, և շատ ավելի լավ բան կունենայինք արդյունքում։ Պողոսյանի գրած «Չարեաց Պատաղիչ»-ը ոչ ոք չի հասկանում, ուստի մարդիկ իրենք են այն սրբագրել ավելի հասկանալի, բայց անհեթեթ «Չարեաց Պաղատիչ»-ով, սակայն անհեթեթ բան են ստացել, որովհետև Քրիստոսը չարիքներին («չարեաց» նշանակում է «չարիքների», ոչ թե «չարերի») չի կարող «պաղատել»։ Այնպես որ, այս աղոթքի սիրահարներ, իմացե՛ք, որ այս աղոթքի հեղինակը գրել է «<b>ՊաՏաՂիչ»</b>, որն ունի «խափանիչ» իմաստը և անշուշտ ավելի հարմար է «չարեաց»-ի կողքին լինելու (այս դեպքում բառակապակցությունը կնշանակի «չարիքների խափանիչ»)։</p><p>Ինչևէ։ Այս աղոթքը հետաքրքիր բան է։ Եթե մարդիկ այն սիրում են, դրանով աղոթում, ոչ մի խնդիր չեմ տեսնում։ Միայն թե պետք չէ այն վերագրել Մեսրոպ Մաշտոցին կամ մեկ ուրիշ հանրահայտ եկեղեցական գործչի։ Հիշե՛ք․ այս աղոթքի հեղինակը լեզվաբան Պողոս Պողոսյանն է։ Նաև կատարեք վերոնշյալ սրբագրություն-վերականգնումը, եթե Աստծուն անհեթեթ բաներ չեք ուզում ասել։</p><p>Ներքևում նկարներով ներկայացնում եմ Պողոս Պողոսյանի վերոհիշյալ հոդվածից ու գրքից այն հատվածները, որտեղ տպագրվել է «Այբուբենի աղոթքը»։ Ինչ վերաբերում է հոդվածին ու գրքին, է՜, եկեք դրանց մասին շատ չխոսեմ, անլուրջ բաներ են (ներքևում՝ նկարներից հետո, մի քանի ավել բան գրել եմ այս մասին)։ Թող ների ինձ երջանկահիշատակ պրն Պողոսյանը։</p><p><br /></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiK31p16l03owAbKHKbvmC1w3P2iXveuYnmVOH6V5u3WXWQ5ldiB_U2XI58OgFT3XCGkr9hMMbkdddxfuqpsCSDmCoqYL9yfY4CaRMZUIifGC8hMLqYDatMOvBy3xOKzMWtpkDaXn6s_77EYBuxX13qeSAo548dHMwoJAMpxF3HgSYpdIcYcgYSSZbwssQ/s689/%D4%B3%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D4%B1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D5%A9%D6%84%D5%A8-%D5%A7%D5%BB%2092.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="586" data-original-width="689" height="340" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiK31p16l03owAbKHKbvmC1w3P2iXveuYnmVOH6V5u3WXWQ5ldiB_U2XI58OgFT3XCGkr9hMMbkdddxfuqpsCSDmCoqYL9yfY4CaRMZUIifGC8hMLqYDatMOvBy3xOKzMWtpkDaXn6s_77EYBuxX13qeSAo548dHMwoJAMpxF3HgSYpdIcYcgYSSZbwssQ/w400-h340/%D4%B3%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D4%B1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D5%A9%D6%84%D5%A8-%D5%A7%D5%BB%2092.png" width="400" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">«Գարունում» տպված հոդվածի համապատասխան մասը*</div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpbEjhD-FgHJDztjwOdamSkBcfr7IvPLGW4cmemw-Y3pZ4LVfZDwLmTSXALAWxzOpmIInnVCj3aJVevPQ9j9vP4lBpMZYwyW3IUchWJ2ffM4MpkqtPF1Skr87CLUNAu3lWuT91A9envqh-LJuKn9OAlFg_3b4jxXvJBvYssebzjHonv0txGgEkWVHaRNk/s2200/%D4%B1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B2%D6%85%D5%A9%D6%84-%D5%8A.%D5%8A%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6-1600%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B2%D5%BF%D5%B6%D5%AB%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80-1991-100.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="2200" data-original-width="1647" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpbEjhD-FgHJDztjwOdamSkBcfr7IvPLGW4cmemw-Y3pZ4LVfZDwLmTSXALAWxzOpmIInnVCj3aJVevPQ9j9vP4lBpMZYwyW3IUchWJ2ffM4MpkqtPF1Skr87CLUNAu3lWuT91A9envqh-LJuKn9OAlFg_3b4jxXvJBvYssebzjHonv0txGgEkWVHaRNk/w300-h400/%D4%B1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B2%D6%85%D5%A9%D6%84-%D5%8A.%D5%8A%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6-1600%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B2%D5%BF%D5%B6%D5%AB%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80-1991-100.jpg" width="300" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3IuVVSVKH7TIUt98kEDFUnbV5c3WjiwpKfuV-FoW_E_HutiwYfswwJ6clkg9cBoCwqrNeDcVC_5Pp16_hfgxkYwHJsyMafCqtuLPL5DSVjSCuU7ECcTLNlYAC1sYUQxfsXDH0Hz3eWKKp4yK5w-r-vP6iySOZvVZ_oCnG-VSgp-Enk4m_pV-h8GndfHE/s2088/%D4%B1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B2%D6%85%D5%A9%D6%84-%D5%8A.%D5%8A%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6-1600%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B2%D5%BF%D5%B6%D5%AB%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80-1991-101.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="2088" data-original-width="1700" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3IuVVSVKH7TIUt98kEDFUnbV5c3WjiwpKfuV-FoW_E_HutiwYfswwJ6clkg9cBoCwqrNeDcVC_5Pp16_hfgxkYwHJsyMafCqtuLPL5DSVjSCuU7ECcTLNlYAC1sYUQxfsXDH0Hz3eWKKp4yK5w-r-vP6iySOZvVZ_oCnG-VSgp-Enk4m_pV-h8GndfHE/w326-h400/%D4%B1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B2%D6%85%D5%A9%D6%84-%D5%8A.%D5%8A%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6-1600%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B2%D5%BF%D5%B6%D5%AB%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80-1991-101.jpg" width="326" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">Մենագրության համապատասխան էջերը</div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><i>* Նկարի տեքստում եթե կարդացիք այն մասին, որ Կորյունի գրքում իբր 49 անգամ են գործածված նշված աստվածային անունները, ապա իմացե՛ք, որ դա ճիշտ չէ։ Ինքներդ կարող եք հաշվել <a href="http://178.160.197.55/koryun/book/index_l_az.htm" target="_blank">Կորյունի գրքի առցանց համաբարբառի</a> օգնությամբ։ Գտեք Պողոսյանի նշած բառերը և տեսեք, թե քանի անգամ են գործածված։ Պողոսյանի հիշված աշխատանքներին բնորոշ են այդպիսի «զարմացնող» ապատեղեկատվությունը, «զարմանալի» եզրահանգումներն ու անաղբյուր տեղեկույթը, որի աղբյուրը քանի որ հեղինակը զլացել է նշել, դու ինքդ ես ուզում փնտրել-գտնել, և ապարդյուն։ </i></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><i><br /></i></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><i><br /></i></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><i><br /></i></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><i><br /></i></div><p></p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-1526504800420309562023-12-16T10:41:00.003+04:002024-01-09T14:41:52.896+04:00Անվանումների ստեղծում (շարադասություն)<p cid="n168" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"></p><h5 cid="n173" class="md-end-block md-heading" mdtype="heading" style="box-sizing: border-box; break-after: avoid-page; break-inside: avoid; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 1em; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"></h5><p cid="n2822" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հայերենում շատ տարածված են շարադասական սխալները, հատկապես երբ հատկացուցիչ-հատկացյալ կառույցն ունենում է լրացումներ։ Շատ հաճախ այդ լրացումները ճիշտ տեղում չեն դրվում, որից իմաստային խնդիր է առաջանում։ Օրինակ՝ կարդում ենք. «Հարգելի՛ խմբի անդամներ», որտեղ «հարգելի»-ն սխալ դիրքում է, քանի որ լրացնում է «խմբի» բառին, թեև պիտի լրացներ «անդամներ»-ին։</span></p><p cid="n2823" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Շարադասական այս երևույթը հատկապես խնդրահարույց է կայուն բառակապակցությունների կամ անվանումների դեպքում։ Ուստի որևէ նոր անվանում ստեղծելիս, եթե այն բառակապակցության տեսք ունի, միշտ հաշվի առեք ներքոբերյալը։</span></p><p cid="n176" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Երբ ստեղծում ենք որևէ անվանում, որը կազմված է երկու գոյականից՝ հատկացուցչից և հատկացյալից (</span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">արյան գնդիկ, գիտության լաբորատորիա, հողի հարկ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> և այլն), ապա հետագայում այդ կայուն բառակապակցությունները նախադասության մեջ գործածելիս կարող ենք խնդիրներ ունենալ։ Եթե այդ ամբողջ անվանմանը նախորդի որևէ բառ, որը վերաբերում է այդ անվանման մեջ գլխավոր իմաստն արտահայտող</span> գ<span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ոյականին՝ հատկացյալին (մեր բերած օրինակներում՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">գնդիկ, լաբորատորիա, հարկ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">), ապա շարադասական և իմաստային խնդիր ենք ունենալու, քանի որ նախորդող բառը վերաբերելու է ոչ թե հատկացյալին, այլ դրան նախորդող հատկացուցչին։</span></p><blockquote cid="n177" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n178" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Գիտության լաբորատորիա</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> [</span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">երկու գոյական՝</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> հատկացուցիչ + հատկացյալ]</span></p></blockquote><blockquote cid="n179" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n180" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ընդարձակ ու լուսավոր գիտության լաբորատորիա</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> [</span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ընդարձակ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն ու </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">լուսավոր</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն այստեղ վերաբերում են </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">գիտության</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը, ոչ թե </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">լաբորատորիա</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ին]</span></p><p cid="n181" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ Աշակերտների համար </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">նախատեսված գիտության լաբորատորիա</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> [</span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">նախատեսված</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն այստեղ վերաբերում է գիտությանը, ոչ թե լաբորատորիային]</span></p></blockquote><p cid="n182" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Վերևի օրինակներում </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ընդարձակ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը, </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">լուսավոր</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը և </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">նախատեսված</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը, «գիտության» բառից առաջ դրվելով, վերաբերում են </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">գիտության</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը, թեև պետք է վերաբերեին </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">լաբորատորիա</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ին։</span></p><p cid="n183" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"><b>Սովորաբար նման դեպքերում ինչպե՞ս ենք վարվում հայերենում։</b> </span>Հատկացուցիչն ու հատկացյալն իրարից բաժանում ենք և հատկացյալին վերաբերող լրացում(ներ)ը դնում դրանց միջև։ Երբեմն այսպես վարվելիս ստիպված ենք լինում նաև բութի օգնությանը դիմելու, եթե կարող է իմաստային շփոթ առաջանալ։</p><blockquote cid="n184" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"></blockquote><blockquote cid="n184" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n185" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Գիտության </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ընդարձակ ու լուսավոր</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> լաբորատորիա</span></p><p cid="n2861" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Գիտության՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">աշակերտների համար նախատեսված</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> լաբորատորիա</span></p></blockquote><p cid="n183" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;">Սակայն եթե «գիտության լաբորատորիա»-ն լաբորատորիայի տեսակի անվանում է, կայուն բառակապակցություն, որի բաղադրիչները ցանկալի չէ բաժանել իրարից, կանգնում ենք խնդրի առաջ։ Բաղադրիչներն իրարից բաժանելը ճիշտ չէ, բայց ճիշտ չէ նաև բառակապակցության հատկացյալին վերաբերող լրացումները հատկացուցչից առաջ դնելը, որը իմաստային սխալ է առաջ բերում. մի բանի փոխարեն մի ուրիշ բան ենք ասում։</p><p cid="n187" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հետևաբար, ո՞րն է ելքը։ Ելքն այն է, որ անվանումներ ստեղծողները, հաշվի առնելով հայերենում ծագող շարադասական այսպիսի խնդիրները, ի սկզբանե </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ոչ թե հատկացուցիչ+հատկացյալ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">(այսինքն</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">երկու գոյականով</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">) կառույց ստեղծեն, </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">այլ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">որոշիչ+որոշյալ (այսինքն՝ ածական + գոյական</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">)։ Եթե վերոբերյալ օրինակներում «գիտության» բառի փոխարեն լինի «գիտական» կամ «բնագիտական», այլևս որևէ շարադասական կամ իմաստային խնդիր չի ծագի։</span></p><blockquote cid="n188" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n189" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ Ընդարձակ ու լուսավոր </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">բնագիտական լաբորատորիա</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> [ածական ու գոյական]</span></p><p cid="n190" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ Աշակերտների համար նախատեսված </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">բնագիտական լաբորատորիա</strong></span></em></span></p></blockquote><p cid="n191" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span style="background-color: #f3f2ee;">Ինչպես տեսնում եք, այսպիսի (ածական+գոյական) կառույցը ոչ մի խնդիր չի առաջացնում․ ոչ կարիք կա դրա բաղադրիչներն իրարից հեռացնելու, ոչ էլ որևէ իմաստային խնդիր է ծագում։</span></p><p cid="n191" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span style="background-color: #f3f2ee;"><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Մյուս ելքն ընդհանրապես հրաժարվելն է բառակապակցությունից և անվանման համար նոր բառ ստեղծելը (օրինակ՝ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"><b>արնագնդիկ</b></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> կամ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"><b>հողահարկ</b></span></em></span><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">), որովհետև այս դեպքում նույնպես հետագայում շարադասական ու իմաստային աղավաղման խնդիրներ չենք ունենա։</span></span></p><p cid="n191" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"><br /></span></p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-67516402436387513662023-12-14T15:02:00.003+04:002024-01-12T12:57:18.150+04:00Քաղքենիական լեզու<p>Այսօր հետաքրքիր բան իմացա Գոհար Գասպարյանի մասին․ նրա մեծ տատը արաբ է եղել՝ եգիպտացի սուլթան Հուսեյնի քույրը։ Գոհար Գասպարյանը լավ երգչուհի էր, անուշ ձայն ուներ, որը ես շատ սիրով եմ լսում։ Բայց ի՞նչ կապ ունի մի լավ կամ շատ լավ, հանրահայտ կամ թեկուզ աշխարհահռչակ երգիչը, դերասանը, երաժիշտը, մարզիկը, թեկուզ գիտնականը, գրողը կամ հասարակական գործիչը «արժեքի» հետ. այս մարդիկ կարող են որևէ մնայուն արժեք ստեղծել մարդկության համար, բայց իրենք արժեք չեն։ Գոհար Գասպարյանի մասին հոդվածի սկզբում գրված է. «Կամաց-կամաց մոռացվող արժեքներ...»՝ նկատի ունենալով հենց Գոհար Գասպարյանին։ Երևի ես «<b>արժեք</b>» ասելով ուրի՞շ բան եմ հասկանում։ </p><p>Մեկ էլ շատ սիրում են այս կամ այն հանրահայտ մարդուն կոչել «<b>լեգենդ</b>» կամ «<b>լեգենդար</b>», նույնիսկ երբ այդ մարդը դեռ ողջ է։ Միշտ չեմ հասկացել ու չեմ հասկանա մարդկային այս մտածելակերպն ու մարդուն այսպիսի բառերով նկարագրելու հանդեպ սերը։ Այսպիսի մարդամեծար լեզուն <b>քաղքենիական</b> է, կեղծ և գոնե ինձ ու ինձ պես մտածող մարդկանց համար տհաճ։ Այնպես որ եթե ձեզ համար կարևոր է, որ ձեր գրածը որևէ մեկի մեջ տհաճության զգացում չծնի, խուսափե՛ք մարդուն այսպիսի բառերով բնորոշելուց։ Մարդուն գնահատելու շատ ավելի անպաճույճ ու իրատեսական բառեր կարելի է գտնել։ </p><p>Այս մարդամեծարական մտածելակերպը ես նույնիսկ մանկական ու տհաս եմ համարում։ Որովհետև ամեն անգամ ամոթով եմ հիշում, թե ինչպես եմ Կոմիտասի մասին ասել «Կոմիտասն աստված է», երբ դեռ ցածր դասարանների աշակերտ էի և կարգին չգիտեի էլ, թե աստվածն ինչ է և Կոմիտասը՝ ով։ Հավանաբար ինչ-որ մեկից լսել կամ մի տեղ կարդացել էի «<b>աստվածային</b> Կոմիտաս» ու կարծում էի, թե մարդկանց մասին հիացմունք արտահայտելիս նրանց կարելի է նաև այդպես կոչել։ Կարելի է, իհարկե, ամեն ինչ էլ կարելի է, բայց շատ տհաճ է։ </p><p>Գուցե մի ուրիշն այսպիսի ոճը մի այլ՝ ավելի հաջող անունով կոչի, ոչ թե «քաղքենիական»։ Բայց առայժմ այն իմ մտքում քաղքենիության հետ է զուգորդվում։</p><p><br /></p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-28276556729538444172023-12-12T19:36:00.009+04:002024-02-20T16:21:35.422+04:00Ծնողավարությո՞ւն<p>Վերջին շրջանում շատերն անգլերեն parenting-ը, որ այլ բան չի նշանակում, քան ծնողական դաստիարակություն, թարգմանում են անհեթեթ <i>ծնողավարություն</i> բառով։ Սակայն <i>ծնողավարություն</i> նշանակում է ծնողին վարել, ինչպես որ <i>ձիավարություն</i>-ը ձի վարել է նշանակում, իսկ <i>մեքենավարություն</i>-ն էլ՝ մեքենա վարել։ </p><p>Ուրեմն՝ parenting — ✔ ծնողական դաստիարակություն։</p><div>Իբրև հակափաստարկ բերվում է այն, որ <i>ծնողավարություն</i>-ը կարող է նշանակել նաև ծնողի կողմի՛ց վարվել (հմմտ. համայնավարություն, ժողովրդավարություն)։ Սակայն այս դեպքում էլ հասկանալի չէ <i>վարել</i>-ը։ Ծնողի կողմից վարվում է երեխա՞ն։ Երեխային հայերենում կարելի է վարե՞լ։ Կամ ծնողի պարտականությունը երեխային վարե՞լն է։ Երեխային դաստիարակելն ու մեծացնելը երեխային վարե՞լ է նշանակում։ Ինչպես էլ որ բացատրենք <i>ծնողավարություն</i>-ը, այն խիստ անհաջող կազմություն է։</div>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-46349003875990056542023-12-11T18:58:00.007+04:002023-12-12T19:11:59.389+04:00Հե՞ն, թե հենք, օրինակ՝ արժեքահե՞ն, թե արժեքահենք<p>Այսօր մեկը «արժեքահեն» բառի գործածության համար ամոթանք է տվել այն կազմակերպությանը, որում աշխատում եմ իբրև խմբագիր, ուստի ստիպված եղա իբրև պատասխան գրելու ներքոբերյալ բացատրությունը։</p><p>«Արժեքահեն»-ն էլ, «արժեքահենք»-ն էլ և ընդհանրապես բոլոր այն ածականները, որոնք կազմված են «հեն(ք)» բաղադրիչով, նորակազմություններ են, հնուց ավանդված չեն, ուստի դրանց ճիշտ կամ սխալ լինելը կարելի է որոշել քննությամբ, բայց ո՛չ՝ բառարանային վկայությամբ կամ գործածության հին ավանդույթով։ «Հեն»-ը (գրաբարյան՝ յեն) բայահիմք է՝ «հենվել»-ի (յենուլ) արմատը, իսկ «հենք»-ը գոյական է, որ կազմված է «հէն» արմատից՝ «հինել» (հյուսել) բայի հիմքից։ Այսինքն՝ երկու տարբեր արմատների հետ գործ ունենք, և նրանցից ոչ մեկը «ավազակ» նշանակող «հէն»-ը չէ, ինչպես սխալմամբ կարծում են ոմանք (գրաբարում «ավազակ» նշանակող բառը գրվում է այնպես, ինչպես «հէնք»-ի արմատ «հէն»-ը, այսինքն՝ կարող է նույնանալ այդ երկրորդ արմատի հետ, բայց ոչ՝ «յենուլ» (հենվել) բայի արմատ «յեն»-ի)։ </p><p>Ուրեմն՝ ունենք հայերեն <b>յեն, հէն, հէն</b> երեք տարբեր արմատներ, որոնք ժամանակակից արևելահայ ուղղագրությամբ ձևով նույնանում են, ուստի շատերի համար իմաստային շփոթ առաջացնում։ Եթե մենք դասական ուղղագրությամբ գրեինք սրանցով կազմությունները (օրինակ՝ արժէքայեն, արժէքահէնք), որևէ մեկը «ավազակ» նշանակող բառը չէր գտնի առաջին արմատով կազմություններում, քանի որ «յեն»-ը «ավազակ» չի նշանակում։ </p><p>Առաջինով (<b>յեն</b>) կազմությունները անգլերեն -based բաղադրիչով կազմությունների հայերեն համարժեքներն են, օրինակ՝ knowledge-based, value-based՝ գիտելիքահեն, արժեքահեն (այսինքն՝ գիտելիքի վրա հենված/հիմնված, արժեքի վրա հենված/հիմնված)։ Իսկ երկրորդով (<b>հէն</b>) կազմությունները, քանի որ իբրև երկրորդ բաղադրիչ ունեն «հենք» գոյականը, տալիս են տարընթերցման հնարավորություն, օրինակ՝ «գիտելիքահենք»-ը կարող է ընկալվել իբրև գոյական և նշանակել «գիտելիքի հենք/հիմք»։ Ահա սա է պատճառը, որ հայերենում գործածվող այս զուգաձևերից այն մեկն ենք նախընտրում, որն առավել ճշգրտորեն է արտահայտում անգլերեն -based-ով կազմությունների իմաստը։ Բացի դրանից, երբ խոսքը կոնկրետ «արժեքահեն-արժեքահենք» զուգաձևության մասին է, ապա այսօր «արժեքահեն» տարբերակը մի քանի անգամ ավելի շատ է կիրառվում հայերենում, քան «հենք»-ով տարբերակը (կարող եք որոնել համացանցային որոնման ծառայություններում՝ համոզվելու համար)։ </p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-43166435772906765312023-11-28T20:57:00.004+04:002023-12-05T02:11:58.781+04:00Տե՞ր, թե տիար<p>Ամիսներ առաջ հայտնաբերեցի, որ պատմության մեր որոշ մասնագետներ ուսուցանում են, թե վաղ միջնադարում հայ իշխաններին կոչում էին «տիար», նրանց կանանց՝ «տիկին»։ «Տիկին»-ի վերաբերյալ հարց չի առաջանում, բայց «տիար»-ը մեր միջնադարյան գրականությունից չի ավանդվել. այն չեք գտնի գրաբարի ոչ մի բառարանում և գրաբարյան տեքստերում, անգամ միջին հայերենի բառարանում։ Դրա փոխարեն հայերենում գործածվել է «տեր»-ը (գրաբ.՝ «տէր»)։ Իշխաններին (նաև թագավորին) և հոգևորականներին (ներառյալ սարկավագները) կոչում էին «տեր Այսինչ»։ «Տեր»-ը գործածվում էր նաև իշխանի տոհմանվան կամ տոհմական վայրի անվան հետ, քանի որ իշխանն այդ վայրի տերն էր։ Թագավորը երկրի («աշխարհ»-ի) տերն էր, թագուհին՝ երկրի տիկինը, իսկ իշխանները՝ գավառների կամ այլ վայրերի տերեր։ Օրինակ՝ <i>տէրն Մամիկոնէից Վարդան, Վասակ տէր Սիւնեաց, տէրն Աբեղենից Գազրիկ, Թաթուլ տէր Վանանդայ</i>։ Հոգևորականներն էլ կոչվում էին, օրինակ, <i>տէր Յովսէփ կաթողիկոս, տէր Թաթիկ եպիսկոպոս Բասենոյ, տէր Արշէն երէց Եղեգեկի, տէր Քաջաջ սարկաւագ</i> (անունների օրինակները Փարպեցու պատմությունից են)։ </p><p>Իշխաններին դիմելիս էլ էին գործածում «տեր»-ը («տեր Այսինչ»), և այն անգամ դառնում էր իշխանի ամբողջական անվան մաս, ինչպես այսօր ամուսնացյալ քահանաների անունների դեպքում։ Հավանաբար շատերն են լսել («Շարական» համույթի կամ մեկ այլ կատարմամբ) Խոսրովիդուխտ Գողթնացու «Զարմանալի է ինձ» հանրահայտ տաղը, որում Խոսրովիդուխտը, դիմելով իր նահատակ եղբորը՝ իշխան Վահան Գողթնացուն (Ը դար), ասում է. «Զարմանալի է ինձ քան զերգս երաժշտականաց...., ո՛վ երանելի <b>տէր Վահան</b>, ընտրեալ յԱստուծոյ»։<span></span></p><a name='more'></a><p></p><p>Մի հետաքրքիր դրվագ կա Դ դարի սկզբում նահատակված հայազգի (արորակցի) Եվստրատիոս բարձրաստիճան զինվորականի և նրա վկայակից ընկերների վարքի թե՛ հունարեն բնագրում, թե՛ հայերեն և այլ լեզուներով թարգմանություններում։ Այդ դրվագում, երբ դուքսը Եվստրատիոսին հարցնում է նրա ով լինելը, նա պատասխանում է. «Արորակ <i>[գրաբ.՝ Արաւրակ, Արօրակ] </i>քաղաքից եմ ես ազգով ու տոհմով, իմ անունն է Եվստրատիոս, իսկ իմ հայրենի հայոց լեզվով՝ <b>Տեր Հուսիկ</b>» <i>(տես Լիակատար վարք և վկայաբանութիւն սրբոց, Վնտ. 1810, էջ 943, 946)։</i> Հունարենում «տեր»-ի փոխարեն, բնականաբար, հունարեն համարժեքն է՝ «կիռ»-ը (κῦρ), որը բուն անվան հետ անցել է նաև այս վարքի եկեղեցասլավոներեն, ապա ռուսերեն թարգմանություն Кирисик ձևով <i>(Жития святых, Димитрия Ростовского, дек. 13)։</i> </p><p>Գերազանցապես ազնվականների և հոգևորականների համար գործածվելով հանդերձ՝ հնուց ի վեր «տեր»-ն ու դրա այլալեզու համարժեքները աշխարհի շատ երկրներում ընդհանրապես տղամարդկանց համար գործածվող հարգական մակդիր էին։ Երբ Ավետարանում Հիսուսին դիմում են «տեր»-ով, սա անում են իբրև ընդունված հարգական դիմելաձև՝ այժմյան «պարոն»-ի պես։ Ավետարանում նրան այդպես դիմողները՝ Հրեաստանի բնակիչները, «տեր»-ը չէին գործածում որպես Աստծո անուններից մեկը, քանի որ Հիսուսին պարզապես հոգևոր ուսուցիչ էին համարում։ Հետագայում է, որ քրիստոնյաները Հիսուսին «Տեր» կոչելիս նկատի ունեին և ունեն նրա Աստված լինելը։</p><p>Ի դեպ, «տիկին»-ն էլ միայն իշխանների կանանց համար չի գործածվել, ոչ էլ՝ միայն ամուսնացածների։ Օրինակ՝ Փավստոս Բուզանդը սրբուհի Թեկղիին, որ կույս էր, կոչում է «տիկին» <i>(Դ դպր., գլ. Ժ)</i>, կա՛մ որովհետև Թեկղիի վարքից գիտեր, որ Թեկղին ազնվական ընտանիքից է եղել, կա՛մ, որ ավելի հավանական է, պարզապես որպես հարգական մակդիր։ Վանամայրերը նույնպես կարող էին կոչվել «տիկին»՝ վանքի տիկին («վանաց տիկին», <i>տես ՆԲՀԼ, «տիկին»</i>)։ Այսինքն՝ «տիկին»-ը որևէ կնոջ (ավելի հաճախ՝ ազնվական ընտանիքից) պատվանուն կամ հարգական մակդիր էր։ </p><p>Ինչ վերաբերում է «<b>տիար</b>»-ին, ապա այն ստեղծվել է 19-րդ դարում։ Նույնիսկ հայտնի է, թե ով է ստեղծողը՝ մասնագիտությամբ բժիշկ, բայց լեզվի ջատագով և բազմաթիվ նոր բառերի և «Կիլիկիա» հայտնի երգի հեղինակ Նահապետ Ռուսինյանը (1819-1876)։ Նրա ստեղծած որոշ բառեր առ այսօր գործածում ենք, օրինակ՝ <i>կտրոն, թերթոն, ապակենտրոնացում, կեղծամ, թաքստոց, բազկաթոռ</i> և այլն։ Եվ սրանց շարքում է նաև «տիար»-ը <i>(տես Հրանտ Ասատուր, Դիմաստուերներ, Կ. Պոլիս, 1921, էջ 70-71)։</i></p><p>Սակայն ինձ հետաքրքրում է, թե որն է պատմության մասնագետների շրջանում տարածված սխալ կարծիքի աղբյուրը։ Այս մասին գրված գտա «Հայկական սովետական հանրագիտարանի» հտ. 1-ում՝ «Ամուսնություն» բառահոդվածում, որտեղ ասվում է. </p><p></p><blockquote>«Հայ պատմիչների (Ղազար Փարպեցի, Փավստոս Բուզանդ և ուր.) վկայությամբ, Ա-ից հետո հարսը մնում էր չխոսկան, երեսը ծածկում քողով, որը դեն էր նետում միայն մայր դառնալուց հետո։ Հարսը ընդունում էր ամուսնու ազգանունը։ Իշխանի հետ ամուսնացողը անվանվում էր «տիկին» («տի» — «մեծ» և «կին» բառերից), քանի որ ամուսինը ուներ <b>«տիար»</b> («տիայր» — «մեծ մարդ») պատվանունը» <i>(ՀՍՀ, հտ. 1, Ե., 1974, էջ 335-336. իմիջիայլոց, հարսի չխոսկանության ու քողը նետելու մասին տեղեկույթն էլ ճիշտ չէ, եթե աղբյուրների շարքում հիշատակվում են Փարպեցին ու Բուզանդը, բայց սա արդեն ուրիշ թեմա է)։</i> </blockquote><p></p><p>«Տիար»-ի մասին այս տեղեկության աղբյուրը, ենթադրում եմ, կարող է լինել այդ բառահոդվածի համար հիմք ծառայած աղբյուրներից մեկը (աղբյուրները կամ դրանց մի մասը նշված են հանրագիտարանային հոդվածի ներքևում)։ Բայց այդ աղբյուրները գտնելն ու զննելը ժամանակատար է և ի վերջո ո՛չ այնքան կարևոր, թեև, իհարկե, լավ կլիներ հասկանալ, թե ով է հեքիաթ հորինողը՝ հանրագիտարանային հոդվածի հեղինակնե՞րը, թե նրանց հոդվածի համար հիմք ծառայած ինչ-որ գրքի հեղինակ։ Ուստի եթե դուք հանրագիտարանի «Ամուսնություն» բառահոդվածից բացի որևէ այլ աղբյուրում հանդիպել եք «տիար»-ի մասին սխալ տեղեկությանը (այսինքն՝ որ այս բառը գործածվել է միջնադարում), շնորհակալ կլինեմ, եթե տեղեկացնեք ինձ։</p><p><br /></p><p><br /></p><p><br /></p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-63605760938871559322023-08-23T10:30:00.003+04:002024-01-22T22:51:44.771+04:00ԿԱՐԵՎՈՐ<br /><br />1) Հավանաբար նկատել եք, որ այբբենական գրացուցակներն ու որոշ այլ գրացուցակներ այլևս հասանելի չեն հին հասցեներով։ Դրանք տեղափոխել ենք <b><a href="http://grahavak.com">grahavak.com</a></b> կայք, որը նույնպես «գուգլյան» է։ Ուստի այն հասանելի է նաև <b>sites.google.com/view/grahavak</b> հասցեով։ Եթե մի օր հանկարծ grahavak.com հասցեն չգործի (քանի որ այդ դոմենի համար պետք է ամեն տարի վճարել, իսկ մեռած մարդը դա անել չի կարող), հիշե՛ք, որ կայքից կարող եք օգտվել նաև նշված մյուս հասցեով։ Այդ հասցեն, ինչպես նաև մեր այս բլոգը միշտ պիտի գործեն, նույնիսկ երբ այս կայքերի տերն այլևս այս աշխարհում չլինի։ «Գուգլի» <a href="https://support.google.com/accounts/answer/3036546?hl=en">Inactive Account Manager-</a>ի կարգավորումները թույլ են տալիս հաշվի տիրոջն ընտրել այնպիսի կարգավորումներ, որ հաշվի ոչ ակտիվ լինելու դեպքում «Գուգլը» չջնջի այդ հաշիվն ու դրան կցված ամբողջ բովանդակությունը։ Ես ընտրել եմ իմ հաշվի պահպանումը, ուստի հույս ունեմ՝ այս կայքերը երբևէ չեն ջնջվի, քանի կան «Գուգլը» և այս կայքերից օգտվողներ։<p><br /></p><p>2) Բլոգի նյութերից օգտվելիս նկատի ունեցեք, որ դրանց հեղինակն իր շատ նյութեր սկզբնապես հրապարակում է մի նախնական քիչ թե շատ ավարտուն տարբերակով, իսկ հետո՝ օրերի ընթացքում, լրամշակում այն՝ շտկումներ ու լրացումներ կատարում։ Այսինքն՝ եթե մի նյութ նոր է հրապարակվել, այն ստուգեք նաև մի որոշ ժամանակ հետո․ հնարավոր է՝ փոփոխություններ կատարված լինեն։</p><p>Կարող է մեկը տարակուսել, թե ինչո՛ւ է հեղինակն այսպես վարվում․ մի՞թե չի կարող իր համակարգչում մի որոշ ժամանակ աշխատել նյութի վրա, թերությունները շտկել, պակասը լրացնել և հետո՛ նյութը հրապարակել։ Բանն այն է, որ նյութի հրապարակումը ստիպում է հեղինակին այդ նյութը չանտեսել և շարունակել աշխատել դրա վրա, մինչդեռ համակարգչում թողնված, օտարի աչքից հեռու նյութերի խմբագրում-լրամշակումը հեղինակը հաճախ անվերջ հետաձգում է՝ այդպես էլ այդ նյութերը չհրապարակելով։ Ահա սա՛ է պատճառը, որ նախընտրում ենք թեկուզ թերություններով, բայց քիչ թե շատ ավարտուն տեսք ունեցող նյութը հրապարակել, հետո դրա վրա աշխատել ու այն բարելավել, քան ընդհանրապես ոչինչ չհրապարակել։</p><p><br /></p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-85703716145369606902023-08-22T13:32:00.003+04:002023-08-27T16:08:55.596+04:00Գրաբարի ձեռնարկներ և ընթերցարաններ<p>Գրաբարի քերականության թվայնացված շատ հին ձեռնարկները (Սիմեոն Ջուղայեցու, Խաչատուր Արզրումեցու, Հովհ. Կոստանդնուպոլսեցու, Մխ. Սեբաստացու ևն) չենք ներառել այս ցանկում։ Դրանք գրաբար սովորելու համար հանձնարարելի չենք համարում։ Իսկ ովքեր ուզում են դրանք ուսումնասիրել, թող փնտրեն <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/cgi-bin/library.cgi?site=localhost&a=p&p=about&c=armenian&l=hy&w=utf-8" target="_blank">այստեղ</a>։ Ցանկում ձեռնարկներից ու ընթերցարաններից բացի ներառել ենք նաև գրաբարյան խոսքի առանձին մասերն ավելի մանրամասն քննող մի քանի ուսումնասիրություն։</p><p><strong><br /></strong></p><p><strong>Աբեղյան Մանուկ</strong></p><p>◈ <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1901-1940/grabhamqerakan_1907.pdf">Գրաբարի համառօտ քերականութիւն</a>, Վաղարշապատ, 1907<br />◈ <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1901-1940/grabari_dasagirqI_1915.pdf">Գրաբարի դասագիրք</a>, Ա գիրք, դասընթաց Գ դասարանի, Թիֆլիզ, 1915<br />◈ Գրաբարի դասագիրք, <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1901-1940/grabari_dasagirqII_1916.pdf">Բ գիրք</a>, դասընթաց Դ դասարանի, Թիֆլիզ, 1916<br />◈ <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1901-1940/grabari_qerakanutyun_1936.pdf">Գրաբարի քերականություն</a>, Երևան, 1936<br />◈ Երկեր, <a href="http://serials.flib.sci.am/Founders/Manuk%20Abexyan-%20h.6/book/index.html#page/4/mode/2up">հտ. Զ</a>, Հայոց լեզվի տեսություն, Աշխարհաբար, <strong>Գրաբարի քերականություն</strong>, Երևան, 1974<br /><br /><strong>Աճառյան Հրաչյա</strong><br />◈ <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1901-1940/grabari_%20tsaxkaqax_1931.pdf">Գրաբարի ծաղկաքաղ</a>, Երևան, 1931<br />◈ <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1901-1940/grabari_usucich_1935.pdf">Գրաբարի ուսուցիչ</a>, Երևան, 1935 <br />◈ <a href="http://tert.nla.am/archive/HAY%20GIRQ/Ardy/1951-1980/grabari_usuchich_1954.pdf">Գրաբարի ուսուցիչ</a>, Երևան, 1954<br /> <br /><strong>Այվազովսքի (Այվազեան) Գաբրիէլ, Հ.</strong><br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/naxakrtanq_1860.pdf">Նախակրթանք հայերէն լեզուի, մասն Ա</a>, Թէոդոսիա, 1860<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/naxakrt-1.pdf">Նախակրթանք հայերէն լեզուի, մասն Ա</a>, Վաղարշապատ, 1875<br />◈ Նախակրթանք հայերէն լեզուի, <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/naxakrt-2.pdf">մասն Բ</a>, Վաղարշապատ, 1876<br />◈ Նախակրթանք հայերէն լեզուի, <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/naxakrt-3.pdf">մասն Գ</a>, Վաղարշապատ, 1877 <br /><br /><strong>Այվատեան Մատթէոս Մ.</strong><br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/arajnord_qerakanutean_1863.pdf">Առաջնորդ քերականութեան հայերէն լեզուի</a>. դպրատանց տղոց համար, Կ. Պոլիս, 1863 <br /><br /><strong>Այտընեան Արսէն, Հ.</strong><br />◈ <a href="https://books.google.am/books?id=oe0zAAAAMAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false">Քննական քերականութիւն աշխարհաբար կամ արդի հայերէն լեզուի</a>, Վիեննա, 1866 (<strong>Յաւելուած</strong>ը՝ գրաբարի համառօտ քերականութիւն)<br />◈ <a href="https://archive.org/stream/kerakanutiwnash00aytgoog#page/n7/mode/2up">Քերականութիւն աշխարհաբար կամ արդի հայերէն լեզուի</a>, Վիէննա, 1883. կամ <a href="http://hygradaran.weebly.com/uploads/1/1/8/6/11869782/aydinian_merged-copy.pdf">այստեղ</a>, կամ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/qerakan_ashxB1883.pdf">այստեղ</a> (<strong>Յաւելուած</strong>ը՝ գրաբարի համառօտ քերականութիւն)<br />◈ Չալըխեան Վրթանէս Հ., <a href="https://archive.org/stream/kerakanutiwnhay00zalgoog#page/n3/mode/2up">Քերականութիւն Հայկազնեան լեզուի. հանդերձ փոփոխմամբք եւ յաւելուածովք աշխատասիրեալ ի </a><a href="https://archive.org/stream/kerakanutiwnhay00zalgoog#page/n3/mode/2up">Հ. Արսէնէ Վ. Այտընեան</a>, Վիեննա, 1885. կամ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/qerakanutyun1885.pdf">այստեղ</a><br />◈ Չալըխեան Վրթանէս Հ., Քերականութիւն Հայկազնեան լեզուի. հանդերձ փոփոխմամբք եւ կարեւոր յաւելուածովք <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/Qerakanutun_1886.pdf">յերիւրեալ ի պէտս ստորին դասու աշակերտաց</a>, Վիեննա, 1886 </p><span></span><span><a name='more'></a></span><p><br /><br /><strong>Ավետիսյան Հ., Ղազարյան Ռ.</strong><br />◈ <a href="http://www.armenianlanguage-am.armin.am/images/menus/245/grabar.pdf">Գրաբարի ձեռնարկ</a>, 6-րդ հր., Երևան, 2007. կամ <a href="http://tert.nla.am/archive/HAY%20GIRQ/Ardy/2001-2011/grabar_2007.pdf">այստե</a>ղ </p><p><br /><strong>Աւետիքեան Գաբրիէլ, Հ.</strong><br />◈ <a href="http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10571653_00007.html">Քերականութիւն հայկական</a> նորոգ քննութեամբ եւ կարգաւ աշխատասիրեալ, Վենէտիկ, 1815. կամ <a href="https://books.google.am/books?id=XaJFAAAAcAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false">այստեղ</a><br />◈ <a href="http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10571654_00003.html">Քերականութիւն հայկական համառօտ բովանդակեալ աշխարհաբառ ոճով</a>, Վենէտիկ, 1819. կամ <a href="https://books.google.am/books?id=bqJFAAAAcAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false">այստեղ</a>, կամ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/qerakanutyun_haykakan1819_index.html">այստեղ</a><br />◈ <a href="http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10571655_00005.html">Քերականութիւն հայկական համառօտ կարգեալ վերստին ի բարբառ գրոց</a>, Վէնէտիկ, 1823. կամ <a href="https://books.google.am/books?id=daJFAAAAcAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false">այստեղ</a>, կամ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/qerakanutyun1823_index.html">այստեղ</a><br /><br /><strong>Աւգերեան Յարութիւն, Հ.</strong><br />◈ <a href="https://www.blogger.com/blog/post/edit/4869092977197762630/8570371614536960690#">Քերականութիւն անգղիական և հայերէն</a> / Grammar English and Armenian by Father Paschal Aucher, Վենէտիկ, 1817 <br />◈ <a href="https://books.google.am/books?id=h6NFAAAAcAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false">A Grammar Armenian and English</a> by P. Paschal Aucher, Venice, 1832. կամ <a href="http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10571652_00007.html">այստեղ</a>, կամ <a href="http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10572863_00007.html">այստեղ</a><br /><br /><strong>Բագրատունի Արսէն, Հ.</strong><br />◈ <a href="http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb11156144_00009.html">Հայերէն քերականութիւն ի պէտս զարգացելոց</a>, Վենետիկ, 1852. կամ <a href="https://www.blogger.com/blog/post/edit/4869092977197762630/8570371614536960690#">այստեղ</a><br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/tarerq_hayeren_qerakanuteanc1860.pdf">Տարերք հայերէն քերականութեան</a>. դպրատանց տղոց համար, Վենետիկ, 1860<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/tarerq_qerakanutyan_1864.pdf">Տարերք հայերէն քերականութեան</a>. դպրատանց տղոց համար, Վենետիկ, 1864<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/tarerq_qerakanutyan_1874.pdf">Տարերք հայերէն քերականութեան</a>. դպրատանց տղոց համար, Վենետիկ, 1874 <br /><br /><strong>Գաբամաճեան Սիմոն</strong><br />◈ <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1851-1900/nor_qerakan1897.pdf">Նոր քերականութիւն հայերէն գրաբար լեզուի</a>, Կ. Պոլիս, 1897<br /><br /><strong>Գարագաշեան Անտոն, Հ.</strong><br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/dprut_norqer1862.pdf">Դպրութիւն կամ նոր քերականութիւն հայերէն</a>, Կ. Պոլիս, 1862<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/krtutin_hayeren_1864.pdf">Կրթութիւն հայերէն քերականութեան</a>, Կ. Պոլիս, 1864<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/dprutun_1865.pdf">Դպրութիւն կամ նոր քերականութիւն հայերէն</a>, Բ. տպ., Կ. Պոլիս, 1865<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/maten_nax1866.pdf">Հատընտիր քաղուածք Աւետարաններէն, Գործոց, Եսթերայ, Տովբիթայ, Յուդթայ, Երեք Մակաբայեցւոց եւ Իմաստութեան գրքերէն</a>, հտ. Ա., Կ. Պոլիս, 1866. <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/hatyntir_qaxuatq_ht_a_1867.pdf">Բ. տպ.</a>, Կ. Պոլիս, 1867<br />◈ <a href="https://www.blogger.com/blog/post/edit/4869092977197762630/8570371614536960690#">Դպրութիւն կամ նոր քերականութիւն հայերէն</a>, Գ. տպ., Կ. Պոլիս, 1868 <br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/gorcqer_haylez1870.pdf">Գործնական քերականութիւն հայկական լեզուի</a>, Կ. Պոլիս, 1870<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/banali-1870.pdf">Բանալի գործնական քերականութեան հայկական լեզուի</a>, Կ. Պոլիս, 1870<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/dprutyun_kam_nor_qer1871.pdf">Դպրութիւն կամ նոր քերականութիւն հայերէն</a>, Դ. տպ., Կ. Պոլիս, 1871<br />◈<a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/hamarot_norqer_1871.pdf"> Համառօտ նոր քերականութիւն</a>, Գ. տպ., քննուած եւ սրբագրուած, Կ. Պոլիս, 1871<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/hamarot_norqerak1873.pdf">Համառօտ նոր քերականութիւն</a>, Դ. տպ., քննուած եւ սրբագրուած, Կ. Պոլիս, 1873<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/banali_gorcqer1874.pdf">Բանալի գործնական քերականութեան հայկական լեզուի</a>, Բ. տպ., Կ. Պոլիս, 1874<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/hamarot_qer1875.pdf">Համառօտ նոր քերականութիւն</a>, Ե. տպ., Կ. Պոլիս, 1875<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/hatyntir_qax1876.pdf">Հատընտիր քաղուածք</a> ի Սուրբ Գրոց, յԵզնկայ, յԱգաթանգեղայ, ի Բուզանդայ...., Բ. տպ., Կ. Պոլիս, 1876<br />◈ <a href="https://archive.org/details/gortsnakankerak00garagoog">Գործնական քերականութիւն Հայ լեզուի</a>, Ը. տպ., Կ. Պոլիս, 1887. կամ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/gorc_qer1887.pdf">այստեղ</a><br />◈ <a href="https://archive.org/stream/matenadarannakh00garagoog#page/n5/mode/2up">Հատընտիր քաղուածք</a> ի Սուրբ Գրոց, յԵզնկայ, յԱգաթանգեղայ, ի Բուզանդայ...., Ե. տպ., Կ. Պոլիս, 1891<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/hamar_norqer1892.pdf">Համառօտ նոր քերականութիւն</a>, ԺԳ. տպ., ուղղեալ եւ յաւելեալ, Կ. Պոլիս, 1892 <br /><br /><strong>Դուրեան Եղիշէ</strong><br />◈ <a href="https://archive.org/stream/ntatskigrotsbar00duregoog#page/n8/mode/2up">Ընթացք ի Գրոց բարբառ, Ա. տարի</a>, Կ. Պոլիս, 1880. կամ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/yntatsk_1880.pdf">այստեղ</a><br />◈ Ընթացք ի Գրոց բարբառ, <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1851-1900/yntacq_groc_1884_arajin_tari.pdf">Ա. տարի, Բ. տպ.</a>, Կ. Պոլիս, 1884<br />◈ Ընթացք ի Գրոց բարբառ, <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1901-1940/yntacq_igrocbarbar_1908.pdf">Ա. տարի</a>, Զ. տպ., Կ. Պոլիս, 1908<br />◈ Ընթացք ի Գրոց բարբառ, <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1851-1900/yntacq_groc_1896_B_tari.pdf">Բ. տարի</a>, Կ. Պոլիս, 1896<br />◈ Ընթացք ի Գրոց բարբառ, <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1901-1940/yntacq_barbar_1928.pdf">Բ. տարի</a>, Երուսաղէմ, 1928<br />◈ <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1901-1940/baragitutyun_kam_1908.pdf">Բառագիտութիւն կամ ութ մասունք բանի հայերէն քերականութեան</a> (ի պէտս նախապատրաստական դասուց ազգային վարժարանաց), Կ. Պոլիս, 1908<br /><br /><strong>Թոռնեան Թադէոս, Հ.</strong><br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/hatyntir_yntercuatq_1866.pdf">Հատընտիր ընթերցուածք ի մատենագրութեանց նախնեաց</a>. հանդերձ ծանօթութեամբք, հտ. Ա, Վիեննա, 1866<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/hatyntir-1891.pdf">Հատընտիր ընթերցուածք ի մատենագրութեանց նախնեաց</a>. հանդերձ ծանօթութեամբք ի պէտս յառաջադէմ աշակերտաց, Բ. տպ.՝ փոփոխմամբք, մաս 1, Վիեննա, 1891. <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/hat@ntir-1893.pdf">մաս 2</a>, Վիեննա, 1893. երկու մասը՝ կցուած, <a href="https://cloud.mail.ru/public/E8va/ojdzbxePD">մէկ նիշքով</a><br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/hajgirqn/book/hatyntir_yntercuacq_1910.pdf">Հատընտիր ընթերցուածք ի մատենագրութեանց նախնեաց. երկրորդ, երրորդ եւ չորրորդ դասուց</a>. հանդերձ ծանօթութեամբք, ի պէտս յառաջադէմ աշակերտաց, հտ. Բ, Վիեննա, 1910 <br /><br /><strong>Թովմաճան Թադէոս, Հ.</strong><br />◈ <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1901-1940/arajinqayl_barbar_1921.pdf">Առաջին քայլ ի գրոց բարբառ</a>. նոր գործնական քերականութիւն հին հայերենի, Գ. տպ., Վենետիկ, 1921<br /><br /><strong>Խաչատրյան Լալիկ, Թոսունյան Գևորգ</strong><br />◈ <a href="http://tert.nla.am/archive/HAY%20GIRQ/Ardy/2001-2011/grabar_2004.pdf">Գրաբարի դասագիրք</a>, Երևան, 2004<br /><br /><strong>Կիւրճեան Մելքոն</strong><br />◈ <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1901-1940/grabar_hrand_1912.pdf">Գրաբար լեզու. միջին ընթացք</a>, Կ. Պոլիս, 1912<br /><br /><strong>Կռանեան Անդրանիկ Վրդ.</strong><br />◈ <a href="http://tert.nla.am/archive/HAY%20GIRQ/Ardy/1951-1980/kranean_grabar_1967.pdf">Գրաբար</a> (ինքնուսոյց), Պէյրութ, 1967<br /><br /><strong>Ղազարյան Ռ., Ավետիսյան Հ., Պալյան Խ.</strong><br />◈ <a href="http://tert.nla.am/archive/HAY%20GIRQ/Ardy/2001-2011/grabar_2003.pdf">Դասական գրաբարի հատընտիր</a>, Երևան, 2003. կամ <a href="http://www.armenianlanguage-am.armin.am/images/menus/224/dasgrabar.pdf">այստեղ</a>, կամ <a href="https://www.blogger.com/blog/post/edit/4869092977197762630/8570371614536960690#">այստեղ</a><br /><br /><strong>Ղուկասեանց Հայրապետ</strong><br />◈ <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1851-1900/qerakanutyungrabar_1884.pdf">Քերականութիւն գրաբար լեզուի հայոց ի պէտս նորավարժից</a>, Թիֆլիս, 1884<br />◈ <a href="https://haygirk.nla.am/upload/1512-1940/1851-1900/qerakanut_grabar_lezui_1891.pdf">Քերականութիւն գրաբար լեզուի հայոց ի պէտս նորավարժից</a>, Բ. տպ., Թիֆլիս, 1891<br /><br /><strong>Մալխասեանց Ստեփանոս</strong><br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/grabari_hamadzayn1892.pdf">Գրաբարի համաձայնութիւնը</a>, Թիֆլիս, 1892<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/hajgirqn/book/grabari_holovum1910.pdf">Գրաբարի հոլովումը, խոնարհումը եւ նախդիրները</a>, Թիֆլիս, 1910. կամ <a href="http://lib.ysu.am/rare_bk/e907b427f5c942a20e146e3dd4039cee/index.html">այստեղ</a><br /><br /><strong>Շարաբխանյան Պավել</strong><br />◈ <a href="http://tert.nla.am/archive/HAY%20GIRQ/Ardy/1951-1980/sharabxanyan_grabar_1974.pdf">Գրաբարի դասընթաց</a>, Երևան, 1974<br /> <br /><strong>Չալըխեան(ց) Վրթանէս, Հ.</strong><br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/qerakanutiun_hay1827.pdf">Քերականութիւն Հայկազեան լեզուի</a>, Վեննա, 1827<br />◈<a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/krtutiin_gorcnakan_1829.pdf"> Կրթութիւն գործնական հայկական գրոց բարբառոյ ըստ իւրաքանչիւր կանոնաց նորոգ քերականութեան</a>, Վեննա, 1829<br />◈ <a href="http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10252042_00007.html">Քերականութիւն Հայկազնեան լեզուի, աւանդեալ ի Գրոց բարբառ</a>, Վեննա, 1837. կամ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/qerakanutyun1837.pdf">այստեղ</a><br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/krtutyun1837.pdf">Կրթութիւն գործնական հայկական գրոց բարբառոյ ըստ իւրաքանչիւր կանոնաց նորոգ քերականութեան</a>, Վեննա, 1837<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/qerakanutyun_haykazean1844.pdf">Քերականութիւն Հայկազեան</a>, երրորդ անգամ դրոշմեալ, Վիէննա, 1844<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/qerakanutyun_1848.pdf">Քերականութիւն Հայկազնեան լեզուի</a>, Դ. տպ., Վիէննա, 1848<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/qerakanutyun_haykazneanlezui_1852.pdf">Քերականութիւն Հայկազնեան լեզուի</a>, Ե. տպ., Վիէննա, 1852<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/qer_haykaz1862.pdf">Քերականութիւն Հայկազնեան լեզուի</a>, Է. տպ., Վիէննա, 1862<br />◈ <a href="https://archive.org/stream/kerakanutiwnhay00zalgoog#page/n3/mode/2up">Քերականութիւն Հայկազնեան լեզուի. հանդերձ փոփոխմամբք եւ յաւելուածովք աշխատասիրեալ ի Հ. Արսէնէ Վ. Այտընեան</a>, Վիեննա, 1885. կամ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/qerakanutyun1885.pdf">այստեղ</a><br />◈ Քերականութիւն Հայկազնեան լեզուի. հանդերձ փոփոխմամբք եւ կարեւոր յաւելուածովք <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/Qerakanutun_1886.pdf">յերիւրեալ ի պէտս ստորին դասու աշակերտաց</a>, Վիեննա, 1886 <br /><br /><strong>Չամչեանց Միքայէլ, Հ.</strong><br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armenian/Books/qerakanutin_haykazean1779.pdf">Քերականութիւն հայկազեան լեզուի</a>, Վէնէտիկ, 1779. կամ <a href="http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10572860_00007.html">այստեղ</a><br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/qerakanutyun_haykazean_1801.pdf">Քերականութիւն հայկազեան լեզուի</a>, Վենէտիկ, 1801<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/qerakanutyun_haykazean.pdf">Քերականութիւն հայկազեան լեզուի</a>, Կալկաթա, 1823<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/hamarotutyun_qerakanutean.pdf">Համառօտութիւն քերականութեան հայկազեան լեզուի</a>, Կալկաթա, 1823<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/qerakanutyun_1826.pdf">Քերականութիւն հայկազեան լեզուի</a>, Թփխիս, 1826<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/qerakanutyun2_1826.pdf">Քերականութիւն հայկազեան լեզուի</a>, Թփխիս, 1826 (Բ տպ.)<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/qerakanutiun_haykazean_lezui.pdf">Քերականութիւն հայկազեան լեզուի</a>, Կալկաթա, 1830<br />◈ <a href="http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10571663_00007.html">Քերականութիւն հայկազեան լեզուի</a>, Վենետիկ, 1831. կամ <a href="https://books.google.am/books?id=C6JFAAAAcAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false">այստեղ</a>, կամ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/qerakanhaykaz_1831.pdf">այստեղ</a><br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/qerakanutiin_haykazean_lezui_1843.pdf">Քերականութիւն հայկազեան լեզուի</a>, Վենետիկ, 1843<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/qerak1859.pdf">Քերականութիւն հայկազեան լեզուի</a>, Վենետիկ, 1859<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/qerakanutyun_haykazean_1859.pdf">Քերականութիւն հայկազեան լեզուի</a>, Շուշի, 1859<br />◈ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/Qerakanutin_hajkazean_1859.pdf">Քերականութիւն հայկազեան լեզուի</a>, Մոսկվա, 1859 <br /><br /><strong>Քոսյան Վաղարշակ</strong><br />◈ <a href="http://tert.nla.am/archive/HAY%20GIRQ/Ardy/1951-1980/grabari_barakapak_1980.pdf">Գրաբարի բառակապակցությունները</a>, Երևան, 1980. կամ <a href="http://www.mediafire.com/file/mdd3hsl4be486u2/Kosyan-GrabariBarakapak-1980.pdf">այստեղ</a><br /></p><p><br /></p><p><br /></p><p><br /></p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-54667621808256966002023-08-20T19:53:00.015+04:002023-12-14T18:10:32.753+04:00Գրաբար սովորողների, գրաբարից ու գրաբար թարգմանողների և քննական բնագրեր կազմողների համար<p style="text-align: center;"><br /></p><p>1) Եթե որոշել եք <b>գրաբար սովորել</b>, գրաբարի քերականությունը կարող եք սովորել քերականության ո՛րևէ դասագրքով (19-րդ դարից ի վեր հրատարակված). դասագրքեր շատ կան, և դրանց մեծ մասը կարող եք նաև <a href="https://grahavak.blogspot.com/2023/08/blog-post_22.html" target="_blank">ներբեռնել համացանցից</a>։ Նշանակություն չունի, թե ինչ դասագրքով կսկսեք ուսումնասիրել գրաբարը, որովհետև, միևնույն է, չկա մի այնպիսի դասագիրք, որ գրաբարի քերականությունը, ուղղագրությունը, կետադրությունը, ոճական զանազան առանձնահատկությունները կատարելապես ներկայացնի։ Ուստի պետք է սկսել սովորել ո՛րևէ դասագրքով, իսկ հետո ուսումնասիրել ձեռքն ընկած ամեն դասագիրք՝ դրանից քաղելով այն, ինչ պակասում էր կամ թերի էր ձեր արդեն ուսումնասիրած նախորդ դասագրքերում։ Սակայն այստեղ կառանձնացնենք գրաբարի մի ձեռնարկ, որ պիտի լինի յուրաքանչյուր գրաբարագետի ձեռքի տակ։ <a href="http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/haygirq/book/qerakanutyun1885.pdf" target="_blank">Չալըխյան-Այտընյանի «Քերականութիւնն»</a> է դա, որը գրաբարի գիտելիքի անգերազանցելի շտեմարան է։ Գիրքը կարող եք ներբեռնել տրված հղումով։</p><span><a name='more'></a></span><p style="text-align: center;">◊◊◊</p><p>2) Գրաբար, ինչպես և ցանկացած այլ լեզու, լավ սովորել հնարավոր չէ միայն քերականության ուսումնասիրությամբ, նույնիսկ եթե գործածում եք այնպիսի ձեռնարկ, որում կան նաև ընթերցանության համար նախատեսված կարճ թե երկար տեքստեր։ Գրաբար լավ սովորել կարելի է <b>գրաբարյան բնագրեր շատ կարդալով և նաև գրաբարով որոշ գրվածքներ անգիր անելով</b>։ Թե՛ ընթերցանության և թե՛ անգիրների համար ամենահարմար գիրքը նախ և առաջ Աստվածաշունչն է։ Գրաբար սովորելու նպատակով անգիր անելու համար հարմար են ոչ թե «Նարեկ»-ը կամ, ենթադրենք, Ներսես Շնորհալու «Յիսուս Որդի»-ն, այլ <b>սաղմոսները, ավետարանական որոշ հատվածներ, Աստվածաշնչի մարգարեական ու իմաստության գրքերից հատվածներ</b>։ Այսինքն՝ Ե դարում ստեղծված այն բնագրերը, որոնք ունեն ամենապարզ ու կանոնավոր լեզուն, որոնք ավելի հեշտ է թե՛ ընկալել, թե՛ անգիր անել ու դրանցից ճիշտ գրաբար սովորել։ Նախորդ բոլոր դարերում ապրած մեր նախնիները, որ ստեղծագործել են գրաբարով, լեզուն սովորել են նախևառաջ Ավետարան և սաղմոսներ շատ կարդալով, իսկ գոնե ձեռնադրված քահանաներից պահանջվում էր բոլոր սաղմոսներն անգիր իմանալ։ 19-րդ դարում գրաբարին դեռևս հիանալի տիրապետող անձանց, օրինակ՝ մխիթարյան հայրերի, գրաբարի առաջին ընթերցարանը եղել է ո՛չ այլ գիրք, քան Ավետարանը։ Սա նշանակում է, որ մեր նախնիների գրաբարը, որ դարում էլ որ գործածված լինի, ինչ առանձնահատկություններ էլ որ ունենա, ձևավորվել է նախևառաջ Աստվածաշնչի լեզվի հիման վրա։ </p><p>Անշուշտ գրաբարի գիտելիքները խորացնելու համար պետք է կարդալ նաև գրաբարով այլ գրքեր՝ նախ՝ Ե դարի ինքնուրույն և թարգմանական գրականություն, ապա՝ նաև մյուս դարերի։ Բայց թե՛ սկզբի համար, թե՛ որպես մշտական ուղեցույց հետագայում՝ Աստվածաշնչի լեզուն պետք է դիտվի գրաբարի գիտելիքի կարևորագույն աղբյուր։ </p><p style="text-align: center;"><br /></p><p style="text-align: center;">◊◊◊</p><p>3) Եթե արդեն ունեք գրաբարի որոշակի գիտելիք և <b>կամենում եք թարգմանություններ անել՝ դրանք հրատարակելու կամ տարածելու նպատակով, </b>ապա միայն գրաբարի գիտելիքը բավական չէ սրա համար։ Նախ պետք է համոզվեք, որ տիրապետում եք գրագետ աշխարհաբարի և ունեք թարգմանելու շնորհք ու հմտություններ, այսինքն՝ գիտեք, թե ինչպես է պետք թարգմանել, ինչ կարելի է անել թարգմանելիս և ինչ՝ ոչ։ Եվ երկրորդ՝ պետք է ունենաք նաև աստվածաբանական որոշակի գիտելիքներ։ Եթե աստվածաբանությունից ոչինչ չեք հասկանում, քրիստոնեական վարդապետության նույնիսկ պարզագույն դրույթներին ծանոթ չեք, ապա ձեր թարգմանությունը վստահելի չի լինի, քանի որ, ամենայն հավանականությամբ, թարգմանելու եք մի բան, որը չեք հասկանում. գրաբարյան տեքստերի մեծագույն մասը կրոնական է կամ «կրոնախառն»։ Եթե տեքստը չեք հասկանում, մի՛ թարգմանեք։ Նաև՝ եթե թարգմանելու փոխարեն պիտի շատ գրագետ ու գեղեցիկ հայերենով ստեղծեք մի նոր գործ և ոչ թե ճշտությամբ թարգմանեք գրաբարյան տեքստը, ապա դարձյալ՝ մի՛ թարգմանեք։ Այլապես ձեր արածը խաբեություն է․ դուք գրաբարյան տեքստի հեղինակի անունով ներկայացնում եք մի գործ, որ այդ հեղինակինը չէ, այլ ընդամենը «վարիացիա» է այդ հեղինակի ինչ-որ գործի թեմայով, կամ ներկայացնում եք մտքեր, որոնք նա չի արտահայտել, այլ դուք եք երկնել։ Ես այդպիսի «թարգմանությունների» հանդիպել եմ և զարմացել մարդկային մտքի հանդգնության ու «աղվեսության» վրա։</p><p>Գրածս չի վերաբերում բոլոր դեպքերին։ Որովհետև հին լեզուներով ստեղծված գրականության մեջ միշտ էլ պատահում են իրոք դժվարհասկանալի կամ թերություններով (կրճատում, եղծում ևն) մեզ հասած նախադասություններ կամ դրանց մասեր, որոնք հասկանալն ու ճշտությամբ թարգմանելը դժվար է կամ նույնիսկ անհնար, ուստի դրանց թարգմանությունը կարող է լինել պայմանական։ Բայց նման դեպքերում միշտ ցանկալի է հնարավորության դեպքում ծանոթագրությամբ հայտնել այս խնդրի մասին, բնագրում չեղած բառ կամ արտահայտություն ավելացնելիս էլ գործածել ուղիղ փակագծեր և այլն։</p><p><br /></p><p style="text-align: center;">◊◊◊</p><p>4) Կան գրաբար լավ իմացողներ (կամ անգամ ոչ այնքան լավ իմացողներ, որոնք, ցավոք, տեղյակ չեն դրան), որ սիրում են <b>գրաբարով սեփական տեքստեր շարադրել (կամ ժամանակակից լեզուներից գրաբար թարգմանել) ու ներկայացնել հանրությանը</b>։ Այս տեքստերը մեծավ մասամբ անբնական են, իսկ երբեմն էլ ունեն տարբեր տիպի սխալներ, որ վրիպել են հեղինակի աչքից։ Այս տեքստերն ընթերցողները, որոնց 90 տոկոսը, եթե ոչ՝ ավելին, գրաբար չգիտի, ի՞նչ են անում, երբ կարդում են այս գրվածքները։ Հիանում ու զարմանում են, ճի՞շտ է։ Կարգին չեն հասկանում՝ ինչ է գրված. միայն կարող են, ճիշտ թե սխալ, կռահել ինչ-որ բաներ։ Եթե գրաբարով տեքստեր շարադրելու ձեր նպատակը գրաբարի հանդեպ սեր արթնացնելն է այլոց շրջանում, ապա գրաբարով գրված շատ ավելի բնական ու շատ ավելի անսխալ տեքստեր կան Ե դարից ի վեր ստեղծված մեր հարուստ գրականության մեջ։ Միշտ էլ կարելի է գեղեցիկ հատվածներ ընտրել ու հրամցնել հանրությանը, որ մարդիկ կարդան, հիանան ու գրաբարով հետաքրքրվեն։ Բայց եթե սխալներով ու անբնական գրաբարն եք տարածում, մարդկանց մեջ գրաբարի սխալ ճաշակ եք ձևավորում, ուստի ստիպում եք մտածել, որ ձեր նպատակը մարդկանց զարմացնելն ու հիացնելն է միայն` ձեր սնափառության բավարարումը, և ո՛չ թե մարդկանց որևէ օգուտ տալը։ Եթե դուք գիտեք մի բան, որ չգիտի մարդկանց 90 կամ թեկուզ 95 տոկոսը, ապա միշտ կա այն 10 կամ 5 տոկոսը (կամ թեկուզ 2 տոկոսը, եթե այդքան եզակի եք ձեզ համարում), որ թե՛ գիտի ձեր գիտեցածը, թե՛ կարող է ձեր գիտելիքի բացերը նկատել։ Անգետներից սին պատիվ ու փառք ժողովելը մի՞թե ազնիվ ու պատվական արարք է, եթե դրա նպատակն այդ անգետներին գիտությամբ լցնելը, ձեր գիտելիքից, այսինքն՝ ձեզ տրվածից, նրանց էլ բաժին հանելը չէ, այլ սեփական (ընդ որում հաճախ պակասավոր) գիտելիքի միայն ցուցադրությունը։ Որովհետև ձեր այդ գրաբարյան տեքստերից ոչ մի օգուտ չկա մարդկանց. դեռ ավելին, գրաբար սովորել ցանկացողները սխալ գրաբար են սովորելու ձեզնից։ Օրինակ՝ ինքնավստահ կերպով <a href="https://www.armenianantilibrary.com/2021/06/a-selection-of-famous-lines-from-novels.html" target="_blank">այսպիսի գրաբար</a> մատուցելը հանրությանը պախարակելի է. սա նման է գրաբարի ծաղրի։ Եթե իրո՛ք սիրում եք գրաբարը, մի՛ տրվեք գրաբարով ինչ-որ բան գրելու կամ թարգմանելու և ապա ձեր գրածը հանրությանը ներկայացնելու այս անտեղի ու անիմաստ գայթակղությանը։ </p><p><br /></p><p style="text-align: center;">◊◊◊</p><p>5) <b>Քննական բնագրեր կազմողները պետք է իմանան հետևյալը։ </b>Որևէ ձեռագրի հնությունը դեռ չի նշանակում, որ նրա պարունակությունն ավելի ճիշտ ու վստահելի է, քան մի ավելի նոր ձեռագրի պարունակությունը։ Եթե, օրինակ, «Ա» ստեղծագործության քննական բնագիրն եք կազմում և դրա համար հիմնվում այդ գործը պարունակող միայն ամենահին ձեռագրերի, ընդ որում՝ շատ փոքրաքանակ (ենթադրենք՝ մեկ-երկու-երեք) ձեռագրերի վրա՝ անտեսելով հետագա և ուշ դարերում եղած օրինակները, մի՛ կարծեք, թե իսկապես գիտականորեն վստահելի տեքստ եք հրապարակում։ Որովհետև դուք չգիտեք, թե «Ա»-ն ինչ ճանապարհ կամ ճանապարհներ է անցել իր ստեղծումից ի վեր։ Չի բացառվում, որ մի ավելի նոր ձեռագիր, որ դուք անտեսել եք, շատ ավելի վստահելի աղբյուրի հետագա կրկնօրինակ լինի, քան ձեր ընտրած ամենահին ձեռագրերը, որոնցում «Ա»-ն եղծված է, օրինակ՝ խմբագրված է կամ կոպիտ միջամտությունների ենթարկված։ </p><p>Որևէ հին գործի օրինակները մեզ չեն հասնում միայն մեկ աղբյուրից․ նրանց անցած ճանապարհը միագիծ չէ։ Դրանք կարող են հասնել տարբեր վստահելիության աստիճան ունեցող տարբեր աղբյուրներից, ուստի տեքստի հնարավորինս լավ պահպանումն ու վստահելիությունը կախված են նրանից, թե X օրինակի աղբյուրը ո՛րն է եղել, ինչպիսի՛ն է եղել կամ հենց X-ը ստեղծողը որքա՛ն բարեխղճություն է ունեցել, և ոչ թե՝ թե X օրինակը ո՛ր դարում է ստեղծվել։ Որ հնությունը միշտ չէ, որ ճշտության ու վստահելիության ցուցիչ է, լավ գիտեն, օրինակ, հունարեն Ավետարանի ամենահին ձեռագրերի ուսումնասիրությամբ զբաղվողները։ Հին ձեռագիրը միայն այն դեպքում է անկասկած վստահելի, եթե ինքնագիր է, այսինքն՝ ստեղծվել է հենց հեղինակի ձեռքով։ Իսկ մենք հաճախ գործ ենք ունենում այնպիսի ձեռագրային օրինակների հետ, որոնցից անգամ ամենահները կարող են ստեղծված լինել սկզբնագիր օրինակից հարյուրավոր տարիներ հետո։ </p><p>Իմ փորձից մի օրինակ բերեմ։ Հովհաննես Ծործորեցու «Մատթեոսի Ավետարանի մեկնության» գրաբարյան քննական բնագիրը (որը հրատարակության համար վերջնական տեսքի ես եմ բերել, բայց գործի կազմակերպիչը, ձեռագրերն ընտրողն ու արտագրողը ես չեմ եղել) կազմվել է ուշ շրջանի ձեռագրերի անտեսմամբ և այս գործի միայն տպագրի ու հնագույն պահպանված (միայն մեկ) ձեռագրի հիման վրա։ Սակայն երբ ես այս գործն ավելի ուշ թարգմանում էի աշխարհաբար, որոշ դեպքերում ստիպված եղա գնալ Մատենադարան, գտնել ավելի ուշ շրջանի ձեռագիր և թարգմանելիս այն հաշվի առնել, որովհետև թարգմանելիս հասկացա, որ քննական բնագիրն այնքան էլ վստահելի չէ և կարիք կա որոշ տեղեր հավելյալ ճշտելու։ Հայ բանասիրության մեջ հայտնի փաստ է, որ Հովհաննես Ծործորեցին ընդունել է կաթոլիկություն և, բնականաբար, հավատացել է կաթոլիկյան այնպիսի ուսմունքների, ինչպիսին են քավարանը, Սուրբ Հոգու՝ նաև Որդուց բխումը և այլն։ Պարզվեց, որ հին ձեռագրում, որ գործածվել էր քննական բնագրի կազմության համար, կաթոլիկյան ուսմունքին վերաբերող բոլոր մասերը խմբագրված էին, այսինքն՝ հին ձեռագիրը խմբագրություն էր Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդի ձեռքով, և տպագիրը նույնպես այդ խմբագրության հրատարակություն էր։ Մինչդեռ ավելի ուշ շրջանի ձեռագիրը պահպանել էր Ծործորեցու գործի վերոնշյալ հատվածները, ուստի այդ առումով շատ ավելի վստահելի էր։</p><p>Այնպես որ, եթե քննական բնագիրը կազմում եք ոչ թե մի բան արած ու հրատարակած լինելու համար, ոչ թե պարզապես ձեր հրատարակած գործերի շարքը հարստացնելու համար, այլ այն բարի նպատակով, որ հնարավորինս ավելի ճշգրիտ ու վստահելի տեքստ հրամցնեք հայագիտությանը, ապա երբեք մի՛ անտեսեք ուշ շրջանի ձեռագրերը և գործն անելիս մի՛ հիմնվեք այն թյուր կարծիքի վրա, թե հինը միշտ ավելի ճիշտ ու վստահելի է։ Ո՛չ, դա այդպես չէ։</p><p><br /></p><p style="text-align: center;">◊◊◊</p><p>6)<b> Քննական բնագրերի ու հին ձեռագրերի վերաբերյալ</b> կա մի ուրիշ թյուր կարծիք ևս։ Ոմանք որևէ գրաբարյան գործի անգամ հին տպագրերը համարում են անկարևոր, անվստահելի, կասկածելի, իսկ այդ գործի մի ժամանակակից քննական բնագիր կամ պարզապես մի հին ձեռագիր՝ ավելի կարևոր ու վստահելի։ Նախ՝ ցավոք սրտի, վերջին ժամանակներում հրատարակված որոշ քննական բնագրեր ոչ միայն վստահելի չեն, այլև այնքան սխալաշատ են կազմողի թե հրատարակչի փնթիության պատճառով, որ պարզապես աղբ են։ Բնականաբար, այդպիսի «քննական» բնագիրը չի կարող լինել ավելի վստահելի, քան մի որևէ բարեխիղճ տպագիր հրատարակություն։ </p><p>Երկրորդ՝ որևէ գրաբարյան գործի որևէ տպագիր հրատարակություն ունի նույն կարևորությունը, ինչ որևէ ձեռագիր։ Միայն այն տպագիր հրատարակությունն է անկարևոր, որի աղբյուրը կա և կարող ես օգտվել այդ աղբյուրից։ Որովհետև ի՞նչ է ձեռագիրը. ձեռքով գրված տեքստ։ Իսկ ի՞նչ է տպագիրը. տպագրական մեքենայով «գրված» տեքստ։ Ձեռագրի և տպագրի միջև տարբերությունը միայն տեխնիկական է։ Ենթադրենք՝ մի գրաբարյան գործ մեզ հասել է թե՛ հին ձեռագրերով, թե՛ հին կամ նոր տպագիր հրատարակություններով։ Ենթադրենք՝ այդ գործը տպագրվել է թե՛ 17-րդ, թե՛ 18-20-րդ դարերում։ Արդյո՞ք այս հրատարակություններն ունեն պակաս արժեք ու կարևորություն, քան նույն 17-րդ դարում կամ թեկուզ ավելի հին որևէ դարում արտագրված որևէ ձեռագիր։ Ի՞նչ տարբերություն, թե այդ գործն ընդօրինակողները դա ինչով են արել՝ ձեռքո՞վ արտագրելով (հետն էլ «ձեռքի հետ» խմբագրելով, լիքը սխալներ թույլ տալով, բացթողումներ անելով ևն), թե տպարանի գործիքներով։ Միայն այն, որ ինչ-որ գործ կա մի հին ձեռագրում, չի նշանակում, որ այդ ձեռագրում եղածն ավելի վստահելի է, պակաս սխալաշատ, պակաս խմբագրված-փոփոխված, քան նույն գործի մի տպագիր օրինակ, որի աղբյուրն անշուշտ նույնպես մի ինչ-որ ձեռագիր է կամ ձեռագրեր (գուցե շատ ավելի վստահելի ու պակաս սխալներով)։ Այսինքն՝ մեր այս տպագիրն այլ բան չէ, քան հին ձեռագրի մեկ այլ արտագրություն՝ պարզապես տեխնիկական այլ միջոցներով կատարված։ </p><p>Տպագրի տեքստը կարող է փոփոխված, խմբագրված, սրբագրված, այսինքն՝ միջամտությունների ենթարկվա՞ծ լինել։ Իհա՛րկե կարող է։ Բայց չէ՞ որ նույնը կարելի է ասել ցանկացած դարում արտագրված ցանկացած ձեռագրի մասին, եթե միայն այն ինքնագիր չէ, այսինքն՝ գործի հեղինակի սեփական ձեռքով գրվածը չէ։</p><p>Հետևաբար, որևէ հին գործի մասին ավելի լավ պատկերացում կազմելու համար պետք է ունենալ այդ գործի այնպիսի քննական բնագիր, որը թե՛ չի անտեսում ուշ շրջանի ձեռագրերն ու տպագրերը և թե՛ կազմված է իսկապես բարեխիղճ և ոչ թե թափթփված անձի կողմից։ Սակայն որևէ գործի ո՛րևէ առանձին ձեռագիր կամ տպագիր նույնպես կարևոր է։ Որովհետև որևէ գործի քննական բնագիրն ունենալը, միևնույն է, դեռ չի նշանակում ունենալ այդ գործի սկզբնական վերականգնված տեսքը։ Այդ տեսքը կարող է շատ վաղուց վերացած լինել, եթե մեզ հասել են շատ ուշ շրջանի ձեռագրային ընդօրինակումներ։ Անկարևոր ու մերժելի է անբարեխիղճ կազմված կամ տպագրված քննակա՛ն բնագիրը, երբ կան նույն գործի ավելի բարեխիղճ հրատարակություններ։</p><p><br /></p><p><br /></p><p><br /></p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-38049565430086741002023-07-27T13:52:00.010+04:002023-08-11T00:49:01.231+04:00Հոդավոր բայեր (գրաբար)<p>Գրաբարում, ի տարբերություն աշխարհաբարի, հոդերը (<em>ս, դ, ն</em>) կարող են դրվել ոչ միայն գոյականի վրա, այլև այլ խոսքի մասերի, հաճախ` բայերի։</p>Բայերին կցվող այդ հոդերը (դիմորոշ հոդեր) սովորաբար գործածվում են <em>ես, մեք, սա, սոքա, այս, այսոքիկ, դու, դուք, դա, դոքա, այդ, այդոքիկ, նա, նոքա, այն</em>,<em> այնոքիկ </em>դերանունների (երբեմն նաև դրանցով կազմված բառակապակցությունների) փոխարեն կամ էլ դրանց հետ միասին, երբ դիմորոշ հոդը կրող բառը <strong>հաջորդում է </strong><em><strong>որ</strong></em><strong> հարաբերականին </strong>(ներառյալ հարաբերականի հոգնակին և հոլովաձևերը, այսինքն՝ <em>որք, զոր, որոց</em> և այլն, ինչպես նաև՝ ավելի հազվադեպ՝ <i>որ</i>-ով այլ կազմություններ՝ <i>որպէս, որչափ, յորժամ, որպիսի, որ ինչ, որ ոք, յորմէ հետէ)։ </i>Երբեմն <i>որ</i>-ից բացի կարող են նաև ա՛յլ <b>հարաբերական </b>(ո՛չ հարցական) դերանուններ էլ նախորդել հոդավոր բայերին՝ <i>ուր, մինչ, զի, զիարդ, զինչ </i>ևն)։ Այսինքն՝ որպեսզի բայերը հոդ ստանան, պիտի դրանց նախորդի հարաբերական*։<div><br /></div><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><div style="text-align: left;"><span style="font-size: x-small;"><i>* Է՛լ ավելի հազվադեպ բայերը կարող են հոդ առնել նաև առանց հարաբերական դերանուններին հաջորդելու, և դրանցում այդ հոդը ժամանակ է ցույց տալիս (</i>ս<i>-ն և </i>դ<i>-ն՝ ներկան, </i>ն<i>-ն՝ անցյալը կամ ապառնին), եթե իհարկե այսպիսի դեպքերը հետագայի գրչական սխալների արդյունք չեն։</i></span></div></blockquote><div><br /><div>Որպես օրինակ բերենք Աստվածաշնչում «սիրել» բայի գործածության այն դեպքերը, որտեղ այս բայը գործածված է դիմորոշ հոդով։<span><a name='more'></a></span><br /><blockquote> Այսպէս կորիցեն ամենայն թշնամիք քո, Տէր, եւ <strong>որք սիրիցենն</strong> զնա` իբրեւ զելս արեգական ի զօրութեան նորա: (Դատ. Ե 31)<br />= նոքա, որ սիրիցեն զնա <em>(«սիրիցեն» բայը «նոքա»-ն փոխարինող </em><em><strong>ն</strong></em><em> հոդն է ստացել)<br /> </em><br /> Զի եթէ սիրիցէք <strong>զայնոսիկ որ սիրենն</strong> զձեզ` զի՞նչ վարձք իցեն. ո՞չ ապաքէն եւ մաքսաւորք զնոյն գործեն: (Մատթ. Ե 46)<br />= զայնոսիկ, որ սիրեն զձեզ <em>(այստեղ հոդավոր բայը գործածվել է «զայնոսիկ» դերանվան հետ և ոչ թե փոխարեն, ուստի հավելյալ </em><strong>ն</strong><em> հոդը կարող էր և չլինել)</em><br /> <br /> Բայց գիտեմք եթէ <strong>որոց սիրենն</strong> զԱստուած` յամենայնի գործակից լինի ի բարիս` որք հրաւիրանաւն կոչեցան: (Հռոմ. Ը 28)<br />= նոցա, որք սիրեն զԱստուած<br /> <br /> Որ խնայէ ի գաւազան` ատեայ զորդի իւր, իսկ <strong>որ սիրէն</strong>` խնամով խրատէ: (Առակ. ԺԳ 24)<br />= նա, որ սիրէ<br /> <br /> Որ ունի զպատուիրանս իմ եւ պահէ զնոսա` նա է որ սիրէ զիս. եւ <strong>որ սիրէն</strong> զիս` սիրեսցի ի Հօրէ իմմէ։ (Յովհ. ԺԴ 21)<br />= նա, որ սիրէ զիս</blockquote><br />Վերևի ավետարանական խոսքի շարունակության մեջ այս <strong>ն</strong> հոդը բայի փոխարեն կցվել է <strong>ոչ </strong>ժխտական մասնիկին, որովհետև հարաբերականին անմիջապես հաջորդում է ոչ թե բայը, այլ ժխտական մասնիկը. <div><br /></div><div><blockquote>....եւ <strong>որ ոչն սիրէ</strong> զիս` զբանս իմ ոչ պահէ (Յովհ. ԺԴ 24)։<br />= նա, որ ոչ սիրէ զիս<br /> <br /> Եւ էր մի ոմն յաշակերտացն բազմեալ առ Յիսուսիւ, <strong>զոր սիրէրն</strong> Յիսուս: (Յովհ. ԺԳ 23)<br />= նա, զոր սիրէր Յիսուս<br /> <br /> Ասէ <strong>աշակերտն այն զոր սիրէրն Յիսուս`</strong> ցՊետրոս. «Տէր է այն»: (Յովհ. ԻԱ 7)<br />= աշակերտն այն, զոր սիրէր Յիսուս <em>(այստեղ հոդավոր բայը գործածվել է «այն» դերանունով կազմված «աշակերտն այն» բառակապակցության հետ և ոչ թե փոխարեն, ուստի հավելյալ </em><strong>ն</strong><em> հոդը կարող էր և չլինել)</em></blockquote><em></em><br />Մի քանի օրինակ էլ բերենք «տեսանել» բայով։<br /> <br /><blockquote> Գրեա <strong>զոր տեսանեսդ</strong>, որ <strong>էն</strong>, եւ որ հանդերձեալ է լինել յետ այնորիկ: Զխորհուրդ եւթն աստեղացդ <strong>զոր տեսերդ</strong> յաջ իմ.... (Յայտ. Ա 19-20)<br />--- զոր տեսանեսդ = զայդ, զոր տեսանես<br />--- որ էն = զայն, որ է<br />--- զոր տեսերդ = զայդ, զոր տեսեր<br /> <br />Զարհուրեալք յաներեւոյթ տեսլենէն այնորիկ՝ համարէին չար եւս քան <strong>զոր տեսանէինն</strong>: (Իմաստ. ԺԷ 6)<br />= զայն, զոր տեսանէին<br /><br />Ի դատաստան եկի յաշխարհս յայս, զի <strong>որ ոչն տեսանեն</strong>` տեսցեն, եւ <strong>որք տեսանենն</strong>` կուրասցին: (Յովհ. Թ 39)<br />--- որ ոչն տեսանեն = նոքա, որ ոչ տեսանեն <em>(այստեղ նույնպես հոդը ոչ թե բայի, այլ ժխտական մասնիկի վրա է, քանի որ հարաբերականին անմիջապես հաջորդում է </em><em><strong>ոչ</strong></em><em>-ը)</em><br />= նոքա, որք տեսանեն</blockquote><br />Մի քանի օրինակ էլ՝ «անդ» (= այնտեղ) մակբայով։<br /><br /></div><blockquote><div>Եւ առաքեցին յԵրուսաղէմ, զի <strong>որք անդն իցեն</strong>` արասցեն ա՛յնպէս։ (Յուդիթ ԺԱ 12)</div><div>= նոքա, որ անդ իցեն<br /><br />Եւ իբրեւ ել նա արտաքս քան զդուռնն, ետես զնա այլ կին մի եւ ասէ <b>ցայնոսիկ </b><strong>որ անդն կային</strong>. «Եւ սա ընդ Յիսուսի Նազովրեցւոյ էր»: (Մատթ. ԻԶ 71)</div><div> = ցայնոսիկ, որ անդ կային</div></blockquote><div><br /> Համեմատենք վերոբերյալ նախադասությունը դրան փոքր-ինչ հետո (Մատթ. ԻԶ 73 համարում) հաջորդող նախադասության հետ, որում հոդը դրվել է ոչ թե «անդ»-ի վրա, այլ «կային» բայի, քանի որ այստեղ «որ» հարաբերականին անմիջապես հաջորդում է բայը և ոչ թե «անդ»-ը։ <br /><br /></div><div> </div><blockquote><div>Եւ յետ սակաւ միոյ մատուցեալ <strong>որք կայինն անդ</strong>` ասեն ցՊետրոս. «Արդարեւ եւ դու ի նոցանէ ես»։ </div><div>= նոքա, որք կային անդ</div></blockquote><p><br /></p><p>Բերենք նաև <b> ս</b> և <b>դ</b> հոդերով բայերի կիրառության օրինակներ։ </p><p><br /></p><p></p><blockquote><p>Այլ մեք մտանեմք ի հանգիստն <b>որք հաւատացաքս։ </b>(Եբր. Դ 3)</p><p>= մեք...., որ հաւատացաք</p><p>Ո՞չ աւասիկ ամենեքեան <b>սոքա որք խօսինս</b>` գալիլեացիք են։ (Գործ. Բ 7)</p><p>= սոքա, որք խօսին</p><p>Զի՞նչ է <b>այս զոր ասէս</b> ցմեզ։ (Յովհ. ԺԶ 17)</p><p>= այս, զոր ասէ</p><p>....եւ ո՛վ է <b>որ ասէդ</b> ցքեզ թէ` «Տուր ինձ ըմպել»։ (Յովհ. Դ 10)</p><p>= դա, որ ասէ</p><p>Ա՛յր դու, չգիտեմ <b>զինչ խօսիսդ</b>: (Ղուկ. ԻԲ 60)</p><p>= զայդ, զոր խօսիս</p><p>Զի՞նչ իրք են <b>վասն որոյ եկիքդ</b>։<span style="white-space: pre;"> </span>(Գործ. Ժ 21)</p><p>= այդոքիկ, վասն որոյ եկիք </p><p></p></blockquote><p><br /></p><div>Գրաբարի քերականության այս առանձնահատկությանը կարող եք ծանոթանալ նաև, օրինակ, Հ. Աճառյանի «Գրաբարի ուսուցիչ» ձեռնարկում (էջ 60)։</div><div><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhEVtexwywoNNXhxaCRm0hunYIqoRdYhBZ0wL0CofxlftTOIzNKZCXgVjGmCguBN24JXDdsGYVUR_bUOZ3gvSpEAUqkCdnOlVKthAoIualp8qHsZyCbJP0QsKaZ68zE6Gne8997THYfcoM2nZ4c7UObZKfbKj2z-hVQ0gomwok74B07-dClMVYJR9vzsgQ/s501/%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%A8%20%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%20%D5%B0%D5%A5%D5%BF.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="348" data-original-width="501" height="444" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhEVtexwywoNNXhxaCRm0hunYIqoRdYhBZ0wL0CofxlftTOIzNKZCXgVjGmCguBN24JXDdsGYVUR_bUOZ3gvSpEAUqkCdnOlVKthAoIualp8qHsZyCbJP0QsKaZ68zE6Gne8997THYfcoM2nZ4c7UObZKfbKj2z-hVQ0gomwok74B07-dClMVYJR9vzsgQ/w640-h444/%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%A8%20%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%20%D5%B0%D5%A5%D5%BF.png" width="640" /></a></div><br /><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div></div></div>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-89822895910508212812023-06-22T18:45:00.000+04:002023-06-22T18:45:57.655+04:00Հոգալ / հոգ տանել + մասին/համար<p> </p><blockquote cid="n12611" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n2674" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ Հոգալ ծախսերը, հոգալ մեկի կամ մի բանի մասին</span></p><p cid="n12607" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ Հոգ տանել մեկի կամ մի բանի մասին</span></p></blockquote><p cid="n12609" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ընդհանրապես </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">հոգալ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն էլ, </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">հոգ տանել</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ն էլ գրական արևելահայերենում մի քանի ձևով են գործածվել ի սկզբանե՝ թե՛ հայցական/տրական հոլովի հետ (</span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">հոգալ ինչ-որ բան(ի), հոգ տանել ինչ-որ բանի</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">), թե՛ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">մասին</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի հետ, թե՛ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">համար</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի։ Բոլորն էլ գործածվել են, ուստի բոլորն էլ կարելի է ճիշտ համարել։ Բայց այսօր </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">հոգ տանել</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի հետ </span><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ավելի բնական է հնչում «մասին» կապի գործածությունը</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։ Բացի դրանից, </span>ինչպես ցույց են տալիս ԱՐԵՎԱԿ-ում որոնման արդյունքները, <span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">այս բայի հետ «մասին» կապը մի քանի անգամ ավելի շատ է գործածվել արևելահայ գրականության մեջ, քան «համար» կապը։ Ճիշտ ու սխալի հարց չէ սա, այլ նրա, թե որն է ավելի տարածված ու ավելի բնական հնչում։ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Համար</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի հետ գործածությունը նպատակ է հուշում․ հոգ տանել ինչ-որ բանի համար՝ հոգալ ինչ-որ նպատակով։ Իսկ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">մասին</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի հետ գործածությունը թյուրընկալում կամ երկիմաստություն չի առաջացնում։ </span></p><p cid="n2680" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Բացի դրանից, գրաբարում շատ տարածված է </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">հոգալ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">+պատմական հոլով կառույցը (օրինակ՝ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">հոգալ զնմանէ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">)։ Պատմական հոլովը թարգմանվում է «մասին» կապով, ո՛չ «համար» (մեր բերած օրինակը նշանակում է </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">հոգալ նրա մասին</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">)։ Իսկ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">հոգալ + վասն</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> կառույցը կարող է թարգմանվել թե՛ «մասին», թե՛ «համար» կապերով, և թերևս սա է պատճառը, որ արդի հայերենում </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">հոգալ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը կամ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">հոգ տանել</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ը գործածվում է նաև «համար» կապի հետ։</span></p><p cid="n12592" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հոգ տանել + մասին</span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">-ի գործածության մի քանի օրինակ արևելահայ գրականությունից</span></strong></span></p><blockquote cid="n12602" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n12594" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Իսկ քահանան ժամն արձակեց և գնաց տուն, և աղքատին թողեց եկեղեցու մեջ և </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">հոգ չտարավ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> նրա </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">մասին</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">: (Ա. Բակունց)</span></p><p cid="n12597" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Իրոք, նա գրքերից գիտեր, որ հովիվները հյուրասեր են, նա իսկույն համոզվեց, որ հովիվ Ասլանն իրեն՝ անծանոթ Գենյա Միրզոյանին, անպայման կհյուրասիրեր որևէ բանով և </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">հոգ կտաներ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> նրա գիշերելու </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">մասին</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">: (Վ. Անանյան)</span></p><p cid="n12598" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Մայրս այնքան զբաղված էր, որ ամենևին ժամանակ չուներ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">հոգ տանելու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> վառելիքի </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">մասին</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">. այդ պատճառով, այդ հոգսը մնաց իմ և քույրերիս վրա: (Րաֆֆի)</span></p><p cid="n12599" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Պետք էր անհապաղ </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">հոգ տանել</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> երկվորյակ եղբոր </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">մասին</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, քանի շունչ կա բերանում, իսկույն ևեթ տուն փոխադրել, բժիշկ կամ քահանա կանչել: (Զ. Դարյան)</span></p><p cid="n12600" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այժմ հարկավոր էր </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">հոգ տանել</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ապագայի </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">մասին</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">: (Նար-Դոս)</span></p><p cid="n12601" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Պատասխանից հետո սպարապետը կարգադրեց արարողապետին </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">հոգ տանել</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> սուրհանդակի </span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">մասին</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">: (Ստ. Զորյան)</span></p></blockquote><p><br /></p><p><br /></p><p> </p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-67495256484890163652023-06-12T19:21:00.007+04:002023-06-18T09:00:48.488+04:00Հանրակրթական դպրոցներում կրոն դասավանդելու մասին<p>Ես կողմ եմ, որ Հայաստանի հանրակրթական դպրոցներում դասավանդվի կրոն՝ ինչ անվամբ էլ որ այն ներկայացվի (անունը կարևոր չէ)։</p><p>Ես դեմ եմ, որ երեխաներին կրոնը քարոզվի։ Այսինքն՝ ես կողմ եմ, որ երեխաները ստանան կրոնական գիտելիքներ, բայց դրանց մատուցումը չլինի քարոզչական եղանակով ու երեխաներին «դարձի բերելու» նպատակով։</p><p>Թե՛ Եվրոպայում, թե՛ դրանից դուրս կան զարգացած և ժողովրդավարական երկրներ, որոնցում կրոնը ոչ միայն ուսուցանվում է, այլև պարտադիր առարկա է հանրակրթական դպրոցներում։</p><div><a data-cke-saved-href="https://europeanacademyofreligionandsociety.com/news/finnish-religious-education-based-on-ones-own-religion/" href="https://europeanacademyofreligionandsociety.com/news/finnish-religious-education-based-on-ones-own-religion/">Ֆիննական</a> դպրոցական կրթությունը վաղուց համարվում է լավագույններից մեկն ամբողջ աշխարհում։ Ֆիննական դպրոցներում ֆինների հիմնական կրոնի՝ լութերականության դասավանդումը<b> պարտադիր է</b> ֆինն երեխաների համար դպրոցական կրթության բոլոր մակարդակներում՝ 7-ից մինչև 18/19 տարեկանը։ Ովքեր այլակրոն են, սովորում են իրենց կրոնը։ Տես նաև <a data-cke-saved-href="https://www.suol.fi/index.php/religious-education-in-finland" href="https://www.suol.fi/index.php/religious-education-in-finland">այստեղ</a>։</div><div><br /></div><div><a data-cke-saved-href="https://educationwales.blog.gov.wales/2022/07/19/religion-values-and-ethics-replaces-religious-education-under-curriculum-for-wales/" href="https://educationwales.blog.gov.wales/2022/07/19/religion-values-and-ethics-replaces-religious-education-under-curriculum-for-wales/">Ուելսում</a> կրոնական կրթությունը թե՛ դպրոցներում, թե՛ անգամ նախադպրոցական հաստատություններում նույնպես պարտադիր է. կրոնն ուսումնասիրում են 3-ից մինչև 16 տարեկանը։ </div><span></span><span><a name='more'></a></span><div><br /></div><div><a data-cke-saved-href="https://eurel.info/spip.php?article1706&lang=en" href="https://eurel.info/spip.php?article1706&lang=en">Շվեյցարիայի</a> կանտոններում տարբեր անվանումների տակ մատուցվում է կրոնական կրթություն նաև աշխարհիկ դպրոցներում։</div><div><br /></div><div><a data-cke-saved-href="https://www.gov.il/BlobFolder/generalpage/education_guides/en/edu_en.pdf" href="https://www.gov.il/BlobFolder/generalpage/education_guides/en/edu_en.pdf">Իսրայելում</a> հուդայականությունը, նույնիսկ առանձին «Աստվածաշունչ» առարկան, նույնպես ուսուցանվում է դպրոցներում՝ տարրականից սկսած (էլ ի՞նչ հրեա, որ իր կրոնն ու Սուրբ Գիրքը չիմանա, չէ՞)։</div><div><br /></div><div>Այս բոլոր երկրներն էլ, չնայած կրոնական կրթությունը հանրակրթության մեջ ներառելուն, ունեն զարգացած աշխարհիկ հասարակություն, տնտեսություն, գիտություն և ժողովրդավարություն։ Այնպես որ կրոնի ուսուցումը դպրոցում, եթե ճիշտ է կազմակերպված, ճիշտ ձևով է մատուցվում, բացարձակապես վնասակար չէ, ինչպես փորձում են ներշնչել մարդկանց։ <b>Շատ լավ կլիներ, եթե, օրինակ, ֆիննական դպրոցներում դասավանդվող կրոնական առարկայի դասագրքերն ու ծրագրերը Հայաստանում մի լավ ուսումնասիրվեին և նոր դասագրքերի ստեղծման համար հաշվի առնվեին, որովհետև մեր դպրոցներում գործածվող դասագրքերը հաջող չեն։</b></div><div><br /></div><div>Հայաստանի բնակչության մեծ մասը հայեր են, որոնք, անկախ իրենց անհատական կրոնական համոզմունքներից, պատմականորեն ու ավանդաբար Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդներ են կամ վերջիններիս ժառանգներ։ Լավ է, թե վատ, բայց մեր անցյալի ամբողջ մշակույթը, պատմությունը, գրականությունը ներծծված են կրոնականությամբ, և մենք քրիստոնյա ազգ ենք՝ անկախ նրանից, թե մեր մեջ հավատացյալներն ու անհավատները քանի տոկոս են կազմում։ Պարզապես անհնար է իսկապես ճիշտ ընկալել մեր պատմությունը, դարավոր ժառանգությունը, անգամ մեր հոգեբանության որոշ գծեր առանց համապատասխան կրոնական գիտելիքների։ </div><div><br /></div><div>Վերցնենք գրաբարյան կամ միջինհայերենյան գրականությունը։ 90 տոկոսը, եթե ոչ՝ ավելին, կրոնական է։ Կրոնական են նաև պատմական երկերը․ դրանք իրավամբ կարելի է կոչել կրոնական պատմություններ։ Ովքե՞ր են մեր այս գրականությունը ստեղծածները․ 90 տոկոսը, եթե ոչ՝ ավելին, հոգևորականներ են։ Ով էլ հոգևորական չէ, մանկուց կրոն շնչած, կրոնով սնված մարդ է։ Հետևաբար, երբ, օրինակ, մի բանասեր, որ լավ ուսումնասիրել է գրաբարը, բայց չունի համապատասխան կրոնական գիտելիքներ, թարգմանում է անգամ պատմական երկ, նրա թարգմանությունը սխալաշատ է հենց այն պատճառով, որ թարգմանիչը բոլորովին չի հասկանում, թե հեղինակն ինչ է ասում այնտեղ, ուր խոսում է կամ մի կրոնական իրողությունից, կամ ակնարկում դրան, կամ ոչ կրոնական իրողությունը ներկայացնում ու մեկնաբանում սեփական կրոնական տեսանկյունից։</div><div><br /></div><div>Խորհրդային շրջանում գրաբարից աշխարհաբար կատարված բոլոր քիչ թե շատ հաջող թարգմանությունները կատարել են նախախորհրդային շրջանում Գևորգյան հոգևոր ճեմարանում կամ այլուր կրոնական նորմալ կրթություն ստացած անձինք։ Մյուսների թարգմանությունները լի են խայտառակ սխալներով։ Օրինակ՝ գրաբարագետ, բանասիրական գիտությունների դոկտոր երջանկահիշատակ Վարագ Առաքելյանը Կիրակոս Գանձակեցու «Հայոց պատմության» թարգմանության հենց առաջին էջում այնպիսի անհեթեթություններ է գրել, որ, ցավոք, ոչ միայն կրոնական, այլև հենց լեզվական գիտելիքի պակասի նշան են։ Բայց եթե նա կրոնական գիտելիքն ունենար, դա կօգներ նրան հաղթահարելու լեզվական դժվարությունը (եթե այդպիսին իրոք կա) և ճիշտ թարգմանել։ </div><div><br /></div><div>Ոմանք քրիստոնեական հավատքի, եկեղեցու կանոնների և կարգերի չիմացության պատճառով նաև այլ ոլորտներում են զբաղվում հորինաբանությամբ․ մի բան կարդում կամ տեսնում են, բոլորովին այլ բան հասկանում ու շատ ինքնավստահ հորինում, որովհետև չունեն համապատասխան գիտելիքներ՝ ճիշտ տեսնելու և ճիշտ հասկանալու համար։ Այսինքն՝ իրականում զբաղվում են շուրջգիտությամբ։</div><div><br /></div><div>Ուրիշ բան ասեմ։ Սա հատուկ գրում եմ նրանց համար, ովքեր անհանգստանում են, որ ներկա դարում՝ գիտության դարում, երեխաներին կրոն դասավանդելով կարելի է խեղել։ Եթե երեխայի կրթությունը ճիշտ ես կազմակերպում և նրան սովորեցնում ես մտածել, քննել, հարցեր տալ, կրոնական գիտելիքը ոչ միայն նրան չի դարձնի կրոնախև, այլև ընդհակառակը՝ կարող է ստիպել նույնիսկ եղած մանկական պարզ հավատից էլ հրաժարվել, եթե քննասեր ու տրամաբանող աշակերտը նկատի, որ կրոնական ինչ-որ ուսմունք անտրամաբանական է կամ չի պատասխանում աշակերտին հուզող հարցերին։ Երբեմն որքան ավելի խորությամբ ես կրոնն ուսումնասիրում, այնքան ավելի ես նրանից հիասթափվում ու այն մերժում։ Վոլտերը քրիստոնեական կրոնի ու եկեղեցու պատմության քաջ գիտակ էր։ Նա նույնիսկ գիտեր, որ հայերը նապաստակի միս չեն ուտում, բա՞։ Նա գիտեր, իսկ հայերի մեծ մասն այսօր չգիտի էլ, որ ըստ Հայ եկեղեցու նախկին կանոնների (որոնք չգիտեմ երբ և ինչպես են փոխվել վերջին դարերում, համենայն դեպս՝ Վոլտերից հետո)՝ անմաքուր և ոչ ուտելի է այն բոլոր կենդանիների միսը, որոնք Հին Կտակարանում որպես անմաքուր են ներկայացված։ Սննդակարգի այս առանձնահատկությունը մինչև այսօր պահպանվում է մեզ դավանակից Եթովպական եկեղեցում։ Հայ եկեղեցու այս առանձնահատկությունը նույնիսկ եղել է հայերի հանդեպ այլ եկեղեցիների (հույն, ասորի) քննադատության և հայերին հրեաների պես «պիղծ» համարելու առիթներից մեկը։ </div><div><br /></div><div>Ուրեմն՝ շատ կարևոր է վստահելի ու ճիշտ կրոնական գիտելիքներ մատուցել մարդկանց դեռ երեխա տարիքից։ Իսկ թե այդ գիտելիքը կծառայի երեխայի հավատացյալ դառնալուն, թե ընդհակառակը՝ կրոնից հիասթափվելուն, արդեն վերաբերում է ամեն երեխայի ազատ կամքին ու իրավունքին, և այս իրավունքը հավասարապես չպիտի ոտնահարեն թե՛ պետությունն ու կրոնական հավատք չունեցողները, թե՛ հավատացյալներն ու եկեղեցին։</div><div><br /></div><div>Իսկ մակերեսային գիտելիքներով կարող ես միշտ գրավվել եկեղեցու ներքին խորհրդավորությամբ, ծեսերի գունագեղությամբ, հոգևորականների զգեստներով ու շարականների գեղեցիկ երգեցողությամբ՝ առանց հասկանալու կամ քննելու այս ամենի էությունը։ Հավատացյալների մեծ մասն իրականում տգետ է՝ առանձնապես չգիտի՝ ինչին է հավատում։</div><div><br /></div><div>Քրիստոնեական կրոնի և քրիստոնեական եկեղեցու պատմության ու կազմակերպության մասին վստահելի գիտելիքը (և ոչ թե այստեղից-այնտեղից կիսատ-պռատ լսածը) հեշտացնում է ոչ միայն սեփական քրիստոնյա ժողովրդի պատմության և պատմական ամբողջ ժառանգության ըմբռնումը, այլև ամբողջ Եվրոպայի, Միջին Արևելքի ու Աֆրիկայի քրիստոնյա ժողովուրդների։ Ինչպե՞ս կարելի է Բախի մեսսա կամ կանտատա լսել ու փորձել հասկանալ նրա կիրառած երաժշտական լուծումները՝ առանց հասկանալու այդ գործերի կրոնական բովանդակությունը։</div><div><br /></div><div>Ես չեմ կարծում, թե ֆինները, շվեյցարացիները կամ հրեաները տխմար ու անհեռատես ազգեր են, որ իրենց դպրոցական կրթական համակարգում այդքան մեծ տեղ են տվել կրոնին։</div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-20378860372951662092023-06-10T00:53:00.001+04:002023-06-11T06:41:31.195+04:00Մաշտոցյան ուղղագրության վերականգնման նախանձախնդիր մարդկանց<p> Ովքեր ծանոթ են դասական ուղղագրության այն տարբերակին, որ գործածում ու ջատագովում են հարգելի քաղաքագետ ու Իրական դպրոցի գրաբարի ուսուցիչ Ալեքսանդր Քանանյանը, հարգելի գրականագետ Լուսինե Ավետիսյանը և Իրական դպրոցը, նկատել են անշուշտ, որ նրանք <b>օ</b>-ի փոխարեն <b>աւ</b> են գրում արևելահայերենում, <b>լ</b>-ի փոխարեն <b>ղ</b>՝ <b>այղ, քայղ, ողիմպոս</b> և այլ այսպիսի բառերում՝ փորձելով գրել այնպես, ինչպես հավանաբար գրել են Մեսրոպ Մաշտոցն ու այլք Ե դարում։ Նաև <b>իւ</b>-ի փոխարեն <b>եւ</b>-ով գրվող բառերի և այլ այսպիսի վաղգրաբարյան ձևերի վերականգնումներ են կատարել աշխարհաբարի համար գործածվող ուղղագրության մեջ։ Ես այսօր Իրական դպրոցի ֆեյսբուքյան էջում՝ ուղղագրության վերաբերյալ մի գրառման տակ, հետևյալ մեկնաբանությունը թողեցի, որն այստեղ էլ եմ դնում բոլոր նրանց համար, որոնց հետաքրքրում է իմ տեսակետն այս «մաշտոցյան» ուղղագրության վերաբերյալ։</p><p></p><blockquote>Իրական դպրոցի հայերենասերներին ու դասական ուղղագրության ձեր ընդունած «մաշտոցյան» տարբերակի ։) նախանձախնդիր հետևորդներին մի կարևոր բան ասեմ, դուք մտածեք, լա՞վ։ Ուղղագրությունը միայն բառերի տառային կազմին չի վերաբերում։ Այն վերաբերում է նաև բառերը մեծատառով թե փոքրատառով սկսելուն, բառերի անջատ, կից կամ գծիկով գրելուն և այլն։ Եթե դուք, անտեսելով լեզվի զարգացումն ու դրա առաջ բերած իրողությունները, ուզում եք հավատարմորեն վերականգնել մաշտոցյան ուղղագրությունը (դրա համար էլ գրում եք «այՂ», «Ղատինական», «օ» չեք գրում, որովհետև Մաշտոցը «աւ» է գրել, «օ» տառ չի ստեղծել և այլն), ուրեմն նախ՝ պիտի հրաժարվեք բոլորգրերով գրելուց, քանի որ Մաշտոցն այս տառերը նույնպես չի ստեղծել ու չի կիրառել։ Մաշտոցյան տառերը միայն մեծատառերն են՝ երկաթագիրը։ Ուրեմն դուք էլ, հավատարմորեն վերականգնելով մաշտոցյան ուղղագրությունը, պիտի գրեք միայն մեծատառերով։ Երկրորդ՝ մաշտոցյան ուղղագրության մեջ բնականաբար մեծատառի ու փոքրատառի տարբերակում չկա, բայց դուք տարբերակում եք։ Եվս մեկ շեղում մաշտոցյան ուղղագրությունից։ Մաշտոցյան ուղղագրության մեջ բառանջատում չկա․ բառերը կից են գրվում, միավորման գծիկով գրվող բառեր էլ չկան։ Էլի շեղումներ։ Եվ, ձեր ցավիկը տանեմ, մաշտոցյան շրջանից պահպանված համարյա տեքստ չկա, որ առանձին բառերի մաշտոցյան ուղղագրության վերաբերյալ իսկապես հստակ ու վերջնական պատկերացում ունենայինք։ Բազմաթիվ վիճելի ուղղագրությամբ բառեր կան դասական ուղղագրության մեջ։ Հո Տեկորի կամ երուսաղեմյան մի քանի տող արձանագրությունները չե՞ն ձեր աղբյուրը, որ անգամ հայերենի բոլոր տառերը չեն ներկայացնում։ Մի խոսքով՝ մտածեք գրածիս շուրջ, լա՞վ։ Թե չէ «օ» չէ, «աւ», «այլ» չէ, «այղ» ու կիսագիտական փիլիսոփայություններ ։)</blockquote><p>Այստեղ ավելացնեմ, որ դասական ուղղագրության այն տարբերակների համար, որ այսօր գործածում են սփյուռքում ու երբեմն նաև Հայաստանում (հաճախ ես ինքս էլ) ես նախընտրում եմ «<b>ավանդական ուղղագրություն</b>» անվանումը։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև այս ուղղագրությունը, ինչպես էլ այն մաքրես-ճշգրտես ու ժամանակակից հայերենին հարմարեցնես, միևնույն է, մեսրոպյան կամ մաշտոցյան չի կարող դառնալ։ 21-րդ դարի հայերենում ո՛չ հնարավոր է իսկապես մաշտոցյան ուղղագրություն կիրառել (կարելի է գործածել դրա տնազը), ո՛չ կա դրա իմաստը։ Հնարավոր է գործածել <b>ավանդակա՛ն</b> ուղղագրության որևէ տարբերակ, այսինքն՝ մի ուղղագրության, որ կիրառվել է ավանդաբար՝ երկար դարերի ընթացքում, և հիմնված է մաշտոցյան ուղղագրության հիմնական սկզբունքների վրա, բայց նաև արտացոլում է դարերի ընթացքում լեզվի անհրաժեշտաբար կրած փոփոխությունները։ Ի վերջո այդ փոփոխությունները Մաշտոցի ու նրա ուղղագրության հանդեպ մեր նախնիների «անհավատարմությունից» չէ, որ առաջ են եկել, այլ լեզվի բնական զարգացումների հետևանք են, որոնք անտեսելը ոչ թե մեծ գիտության, այլ դրա պակասի նշան է։ Եվ արդի հայերենում իբր իսկական մաշտոցյան ուղղագրության վերականգնման բոլոր փորձերը որքան էլ ներկայացվեն գիտական հիմնավորումներով, անլուրջ են։</p><p><br /></p><p><br /></p><p></p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-44292002681663483162023-03-23T10:47:00.001+04:002023-03-23T10:53:18.698+04:00«Ի»-ով վերջացող օտար ազգանունների սեռական հոլովը<p> </p><h5 cid="n832" class="md-end-block md-heading md-focus" mdtype="heading" style="box-sizing: border-box; break-after: avoid-page; break-inside: avoid; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 1em; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"></h5><p cid="n834" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Սլավոնական «-սկի» վերջածանցով ազգանուններ</strong></span></em></span></p><p cid="n835" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այվազովսկ</span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, Մայակովսկ</span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, Բրոդսկ</span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, Գրադսկ</span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> </span></p><p cid="n836" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Նաև՝ ռուս. Գորկի → Գորկ</span><span class="md-pair-s md-expand" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ու</strong></span></em></span></p><p cid="n837" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Բայց՝</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ռուս. Բակլաստի (Бакластый) → Բակլաստիի, ուկր. Բաբի (Бабий) → Բաբիի, Պալի (Палий) → Պալիի, չեխ. Հրոզնիի, Բոհատիի, Պլախիի</span></p><p cid="n838" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Վրացական «-շվիլի» վերջածանցով ազգանուններ</strong></span></em></span></p><p cid="n839" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Սահակաշվիլ</span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, Ջավախիշվիլ</span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, Տուրաշվիլ</span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ու</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, Մազնիաշվիլ</span><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ու</strong></span></em></span></p><p cid="n840" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Բայց՝</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Մռովելիի, Օրբելիանիի, Գորգասալիի, Ծերեթելիի, Ճիաուրելիի, Ամիլախվարիի</span></p><p cid="n841" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s " md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s " md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Այլ ազգերի ազգանուններ</strong></span></em></span></p><p cid="n842" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Վերդիի, Վիվալդիի, Բելլուչիի, Կյուրիի, Ուայլիի, Օ՛Հենրիի (իտալական, ֆրանսիական, անգլիական, իռլանդական ևն)</span></p><p cid="n843" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ավջիի, Բինիջիի, Դեմիրջիի, Իզմիրլիի (թուրքական)</span></p><p cid="n844" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Աբադիի, Ահմադիի, Բարզանիի, Հալաբիի, Քազիմիի, Ռաշիդիի, Ֆարաբիի (իրանական, արաբական)</span></p><p cid="n845" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ալմասիի, Բարանիի, Լասկիի, Նագիի (հունգարական)</span></p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-79260553489962638122023-03-21T19:16:00.012+04:002023-12-21T21:41:20.313+04:00Թվարկում կամ ցանկեր<p><span style="color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; orphans: 4; white-space: pre-wrap;">Թվարկում կամ ցանկ* ներկայացնելիս պետք է ուշադրություն դարձնել երկու բանի՝ ցանկի քերականական կառուցվածքին և կետադրությանը։</span></p><p cid="n675" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="code" spellcheck="false" style="box-sizing: border-box;"><code style="background-color: #dadada; box-sizing: border-box; font-family: var(--monospace); font-size: 0.875em; line-height: 1.71429em; padding-left: 2px; padding-right: 2px; vertical-align: initial;">* Թվարկում — բանավոր կամ գրավոր խոսքում որոշակի հաջորդականությամբ մի առ մի թվելը՝ անվանելը՝ հիշատակելը։</code></span><span class="md-softbreak" md-inline="softbreak" style="box-sizing: border-box;">
</span><span class="md-pair-s" md-inline="code" spellcheck="false" style="box-sizing: border-box;"><code style="background-color: #dadada; box-sizing: border-box; font-family: var(--monospace); font-size: 0.875em; line-height: 1.71429em; padding-left: 2px; padding-right: 2px; vertical-align: initial;">Ցանկ — (այս բառի ամենալայն իմաստը՝ որպես անգլ. list-ի համարժեք) թվարկված միավորների ամբողջությունը գրավոր խոսքում, թվարկման գրավոր արտահայտությունը։</code></span></p><h6 cid="n676" class="md-end-block md-heading" mdtype="heading" style="box-sizing: border-box; break-after: avoid-page; break-inside: avoid; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 1em; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ա. Քերականական զուգանմանություն (parallelism)</span></h6><p cid="n677" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ինչպիսի արտաքին տեսք էլ ունենա ցանկը՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">հորիզոնական</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> (կողք կողքի շարված միավորներ), </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ուղղահայաց</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> (իրար տակ շարված միավորներ), </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">շրջանաձև</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> (բլիթի կտորների տեսքով), թե մեկ ուրիշ՝ ըստ տեքստը ձևավորողի երևակայության, կետադրությունը կարող է տարբերվել, սակայն քերականական կառուցվածքին վերաբերող պահանջները բոլոր դեպքերում էլ նույնն են։ Քերականական զուգանմանությունը (համանմանություն, համաձայնեցվածություն) ցանկի կառուցման ամենակարևոր սկզբունքն է, որը եթե խախտված է, նշանակում է՝ ցանկը սխալ է կազմված։ Եվ սա վերաբերում է բոլոր լեզուներին, ո՛չ միայն հայերենին։ Այսինքն՝ ինչ լեզվով էլ թվարկում կամ ցանկ ներկայացնեք, պետք է նախևառաջ ուշադրություն դարձնեք քերականական զուգանմանությանը, եթե ուզում եք, որ ցանկն իսկապես ցանկ լինի։</span></p><p cid="n678" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այդ սկզբունքը հետևյալն է. ցանկի բոլոր միավորները պետք է քերականորեն համաձայնեցված լինեն՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">շարունակեն այն նո՛ւյն նախադասությունը, որը բացում է ցանկը</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> (այսինքն՝ ծառայում դրա համար որպես սկիզբ), </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">կամ վերաբերեն նո՛ւյն վերնագրին</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> (եթե ցանկն ունի վերնագիր) </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">և իրար հետ քերականորեն համաձայնեցված լինեն</span></strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։</span></em></span></p><p cid="n679" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Դիտարկենք </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">սխալ կազմված ցանկերի</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> որոշ օրինակներ։</span></p><p cid="n679" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span></span></p><a name='more'></a><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"><br /></span><p></p><blockquote cid="n680" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n681" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗✗✗</span></p><p cid="n682" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Կայքում գրանցվելու համար անհրաժեշտ քայլերը</span></p><ol cid="n683" class="ol-list" mdtype="list" start="" style="box-sizing: border-box; list-style: none; margin: 0.5em 0px 0px; position: relative;"><li cid="n684" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n685" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ստեղծել մուտքանուն և գաղտնաբառ</span></p></li><li cid="n686" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n687" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Կայքը պահանջելու է կրկնել գաղտնաբառը։ Նորի՛ց նույնությամբ մուտքագրեք այն։</span></p></li><li cid="n688" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n689" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Բացել պրոֆիլի էջը և լրացնել պահանջվող տվյալներն ու էլեկտրոնային հասցեն։</span></p></li><li cid="n690" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n691" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Կայքում գրանցումը վճարովի է, ուստի սեղմեք «Վճարում» կոճակը և առցանց վճարեք պահանջվող գումարը։</span></p></li><li cid="n692" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n693" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ձեր գրանցումը բարեհաջող ավարտված է։</span></p></li></ol></blockquote><p cid="n694" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այս ցանկը սխալ է կազմված, որովհետև ցանկի բոլոր միավորների միջև չկա քերականական համաձայնություն, և դրանք բոլորը չեն վերաբերում վերնագրին։ Օրինակ՝ 5-րդ կետն ընդհանրապես ցանկի մաս չպիտի լիներ, որովհետև այն չի ներկայացնում «քայլ», մինչդեռ ցանկը վերնագրված է «Կայքում գրանցվելու համար անհրաժեշտ քայլերը», ուստի դրա տակ պետք է ներկայացվեին միայն այն գործողությունները (քայլերը), որոնք անհրաժեշտ են կայքում գրանցվելու համար։ Մինչդեռ վերջին նախադասությունը պարզապես ամփոփիչ նախադասություն է, որը պետք է առանձնացվի ցանկից։</span></p><p cid="n694" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այս ցանկում 1-ին և 3-րդ միավորները քերականորեն համաձայնեցված են՝ զուգանման են, որովհետև նույնպիսի կառուցվածք ունեն։ Դրանց </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">գլխավոր իմաստն արտահայտող բառը</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, որի շուրջ կառուցվել է շարույթի մնացած մասը, անորոշ դերբայ է (<i>ստեղծել, բացել, լրացնել</i>)։ Սակայն ցանկի 2-րդ և 4-րդ միավորները նույնպիսի քերականական կառուցվածք չունեն, ուստի պետք է վերաշարադրվեն այնպես, որ ստանան այն նույն քերականական կառուցվածքը, որն ունեն 1-ին և 3-րդ միավորները։ Դրանցում գլխավոր իմաստն արտահայտող բոլոր բառերն էլ (անհրաժեշտ քայլերը ցույց տվող բառերը) պիտի լինեն անորոշ դերբայներ՝ <i>մուտքագրել, սեղմել, վճարել</i>։ Կամ էլ, ընդհակառակը, պետք է փոխվի 1-ին և 3-րդ միավորների քերականական կառուցվածքը։ Ինչպիսի փոփոխություններ էլ կատարվեն այս ցանկում, նպատակը պիտի լինի մեկը․ ցանկի բոլո՛ր միավորները քերականորեն զուգանման պիտի լինեն և պիտի վերաբերեն ցանկի վերնագրին։</span></p><p cid="n695" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Սխալ կազմված մի ուրիշ ցանկ</strong></span></p><blockquote cid="n696" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n697" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗✗✗</span></p><p cid="n698" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Վերջին տարում կատարված փոփոխություններն են՝</span></p><p cid="n699" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Տանիքի վերանորոգում</span></p><p cid="n700" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Մարզասրահի բացում</span></p><p cid="n701" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Թարմացվել է բոլոր սենյակների գույքը</span></p></blockquote><p cid="n702" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այս ցանկը նույնպես քերականորեն սխալ է կազմված. երրորդ միավորը քերականորեն համաձայնեցված չէ առաջին երկուսի հետ, որոնցում գլխավոր իմաստն արտահայտող բառը բայանուն է (բայահիմքից կազմված գոյական)՝ <i>վերանորոգում, բացում</i>։</span></p><p cid="n703" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այս ցանկը նաև ճիշտ չի կետադրված, քանի որ ոչ թե վերնագիր ունի, այլ բացող նախադասություն, որի շարունակությունն է։ Երբ ցանկը սկսվում է այն բացող նախադասությամբ, որը թերի է՝ չի ավարտվել, ուստի վերջում ունի բութ, ցանկի միավորները պիտի շարունակեն այդ թերի նախադասությունը։ Այսինքն՝ եթե ցանկի միավորները հերթով շարես ցանկը բացող նախադասության կողքին, պիտի ստանաս գրագետ կազմված ամբողջական նախադասություն։ Պատկերացրեք, որ վերոնշյալ ցանկը հորիզոնական է, այսինքն՝ նրա միավորները կողք կողքի են շարված։</span></p><blockquote cid="n704" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n705" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Վերջին տարում կատարված փոփոխություններն են՝ տանիքի վերանորոգում, մարզասրահի բացում, բոլոր սենյակների գույքի թարմացում։</span></p></blockquote><p cid="n706" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այս հորիզոնական ցանկն ուղղահայացի վերածելիս ճիշտ նույն կետադրությունն էլ պիտի գործածենք։</span></p><blockquote cid="n707" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n708" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Վերջին տարում կատարված փոփոխություններն են՝</span></p><p cid="n709" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">տանիքի վերանորոգում,</span></p><p cid="n710" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">մարզասրահի բացում,</span></p><p cid="n711" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">բոլոր սենյակների գույքի թարմացում։</span></p></blockquote><p cid="n712" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"></p><p cid="n713" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Սխալ կազմված</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> մեկ այլ ցանկի օրինակ</span></p><blockquote cid="n714" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n715" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗✗✗</span></p><p cid="n716" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Պատվիրատուն իրավունք ունի՝</span></p><ol cid="n717" class="ol-list" mdtype="list" start="" style="box-sizing: border-box; list-style: none; margin: 0.5em 0px 0px; position: relative;"><li cid="n718" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n719" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ցանկացած ժամանակ ստուգել Կատարողի կատարած աշխատանքի որակն ու ծավալը։</span></p></li><li cid="n720" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n721" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Չընդունել աշխատանքի արդյունքը, եթե չեն բավարարվել որակի ու ծավալի վերաբերյալ պահանջները։</span></p></li><li cid="n722" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n723" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Միակողմանի լուծել պայմանագիրը....։</span></p></li></ol></blockquote><p cid="n724" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Սովորաբար այսպիսի կառուցվածքով են ներկայացվում պայմանագրերում կողմերի պարտականություններն ու իրավունքները։ «Այսինչն իրավունք ունի՝» կամ «Այսինչը պարտավորվում է՝» և ապա՝ մեծատառով սկսվող ու վերջակետով ավարտվող հաճախ բավական ընդարձակ նախադասություններ կամ դրանց խմբեր։ Սակայն այսպիսի ցանկը բութով եզրափակվող անավարտ նախադասությամբ սկսելն անտրամաբանական է։ Այսպիսի դեպքերում ճիշտ է բացող թերի նախադասությունը վերածել վերնագրի, որի վերջում հայերենում ոչ մի կետադրական նշան չի դրվում։ Այդ դեպքում վերնագրին հաջորդող յուրաքանչյուր միավոր անխնդիր կարող է սկսվել մեծատառով և ավարտվել վերջակետով (եթե դա պահանջվում է), ունենալ ցանկացած երկարություն ու կազմություն (կարող է լինել, օրինակ, բազմաստիճան)։ Մինչդեռ թերի նախադասությանը, որի վերջում բութ է դրված, պիտի հաջորդի փոքրատառով սկսվող շարունակություն։ Կետադրությունը ստուգելու համար վերոբերյալ ուղղահայաց ցանկը վերածենք հորիզոնական ցանկի։</span></p><blockquote cid="n725" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n726" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Պատվիրատուն իրավունք ունի՝ 1. ցանկացած ժամանակ ստուգել Կատարողի կատարած աշխատանքի որակն ու ծավալը. 2. չընդունել աշխատանքի արդյունքը, եթե չեն բավարարվել որակի ու ծավալի վերաբերյալ պահանջները. 3. միակողմանի լուծել պայմանագիրը։</span></p></blockquote><p cid="n727" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Թերի նախադասությանը հաջորդող ուղղահայաց ցանկը պիտի ունենա ճիշտ այն կետադրությունը, որը տեսնում եք վերևում։ Սակայն քանի որ պայմանագրերում սովորաբար շատ ավելի երկար են լինում մի այսպիսի ցանկի միավորները՝ շատ ավելի ծավալուն ու երբեմն նաև բազմաստիճան, ապա ցանկն ավելի գրագետ կազմված կլինի, եթե բութով ավարտվող բացող թերի նախադասության փոխարեն ունենա վերնագիր։ Այսինքն՝ մեր բերած օրինակում «Պատվիրատուն իրավունք ունի» թերի նախադասության փոխարեն ճիշտ կլինի գրել «Պատվիրատուի իրավունքները» վերնագիրը։</span></p><blockquote cid="n728" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n729" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Պատվիրատուի իրավունքները</span></p><ol cid="n730" class="ol-list" mdtype="list" start="" style="box-sizing: border-box; list-style: none; margin: 0.5em 0px 0px; position: relative;"><li cid="n731" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n732" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ցանկացած ժամանակ ստուգել Կատարողի կատարած աշխատանքի որակն ու ծավալը.....։</span></p></li><li cid="n733" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n734" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Չընդունել աշխատանքի արդյունքը, եթե չեն բավարարվել որակի ու ծավալի վերաբերյալ պահանջները.......։</span></p></li><li cid="n735" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n736" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Միակողմանի լուծել պայմանագիրը.......։</span></p></li></ol></blockquote><p cid="n737" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"></p><h6 cid="n738" class="md-end-block md-heading" mdtype="heading" style="box-sizing: border-box; break-after: avoid-page; break-inside: avoid; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 1em; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Բ. Ցանկի կետադրությունը</span></h6><p cid="n739" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Վերևում բերված օրինակներում որոշ չափով խոսվեց նաև ցանկի կետադրության մասին։ Այստեղ այն կներկայացնենք ավելի հանգամանալից*։</span></p><p cid="n739" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"><code style="background-color: #dadada; box-sizing: border-box; font-family: var(--monospace); font-size: 0.875em; line-height: 1.71429em; padding-left: 2px; padding-right: 2px; vertical-align: initial;">* Նկատի ունեցեք, որ այստեղ ներկայացվող կետադրությունը վերաբերում է միայն հայերենին։ Այլ լեզուներում ցանկերի կետադրությունը կարող է տարբերվել։</code></span></p><p cid="n739" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Վերևում արդեն գրեցինք, որ ցանկի արտաքին տեսքը կամ ձևավորումը կարող է լինել հորիզոնական (կողք կողքի շարված միավորներ), ուղղահայաց (իրար տակ շարված միավորներ), շրջանաձև (բլիթի կտորների տեսքով) կամ մեկ ուրիշ՝ ըստ տեքստը ձևավորողի երևակայության։ Կետադրությունը հորիզոնական և ուղղահայաց ցանկերի դեպքում սովորաբար նույնն է, եթե ուղղահայաց ցանկը չի սկսվում վերնագրով, այլ բացող նախադասությամբ։ Վերևում տեսանք, որ այդպիսի ցանկը կարելի է նույն կետադրությամբ ներկայացնել թե՛ հորիզոնական, թե՛ ուղղահայաց տեսքով։ Այս պարբերության առաջին նախադասությունը նույնպես ցանկ է՝ հորիզոնական։ Այն ներկայացնենք իբրև ուղղահայաց ցանկ։</span></p><blockquote cid="n740" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n741" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ցանկի արտաքին տեսքը կամ ձևավորումը կարող է լինել՝</span></p><p cid="n742" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ա) հորիզոնական (կողք կողքի շարված միավորներ),</span></p><p cid="n743" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">բ) ուղղահայաց (իրար տակ շարված միավորներ),</span></p><p cid="n744" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">գ) շրջանաձև (բլիթի կտորների տեսքով),</span></p><p cid="n745" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">դ) մեկ ուրիշ՝ ըստ տեքստը ձևավորողի երևակայության։</span></p></blockquote><p cid="n746" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այս ցանկն ունի </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">բացող թերի նախադասություն, որի վերջում դրված է բութ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։ Եթե այս ցանկը փոփոխենք այնպես, որ բացող նախադասությունը վերածվի </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">վերնագրի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, ապա </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">նրա վերջում այլևս ոչ մի կետադրական նշան չի դրվի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, իսկ ցանկի կետադրությունը կփոխվի։</span></p><blockquote cid="n747" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n748" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Թվարկման կամ ցանկի արտաքին տեսքը կամ ձևավորումը</span></p><p cid="n749" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ա) հորիզոնական (կողք կողքի շարված միավորներ)</span></p><p cid="n750" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">բ) ուղղահայաց (իրար տակ շարված միավորներ)</span></p><p cid="n751" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">գ) շրջանաձև (բլիթի կտորների տեսքով)</span></p><p cid="n752" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">դ) մեկ ուրիշ՝ ըստ տեքստը ձևավորողի երևակայության</span></p></blockquote><p cid="n753" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ինչպես տեսնում եք, այս դեպքում (<b><i>վերնագրից հետո</i></b>) ցանկի միավորների վերջում <b><i>ոչ մի կետադրական նշան չկա</i></b>։ Վերնագրից հետո ցանկի յուրաքանչյուր միավորի վերջում վերջակետ կդրվի, եթե այդ միավորը լինի ամբողջական նախադասություն, որը սկսվում է մեծատառով և ավարտվում վերջակետով։</span></p><p cid="n754" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Եթե վերոբերյալ ցանկն ուզում ենք ներկայացնել շրջանաձև, ապա ցանկալի է այն ներկայացնել որպես վերնագրի՛ն հաջորդող ցանկ և ոչ թե բացող թերի նախադասությամբ ցանկ։ Պատճառն այն է, որ շրջանաձև ցանկը, եթե համարակալված չէ, սկիզբ ու վերջ չունի, հետևաբար այսպիսի ցանկի միավորների վերջում ստորակետ, կետ կամ բութ դրվել չի կարող։ Նույնիսկ եթե համարակալված է, միևնույն է, մեր նշած այս կետադրական նշանները շրջանի ներսում եղած միավորների վերջում ավելորդ են թվում։ Բայց եթե շրջանաձև ցանկի միավորներն ամբողջական նախադասություններ լինեն, հատկապես եթե դրանք ծավալուն են, վերջում կարող են ունենալ վերջակետ։ Ցանկի կազմման ու կետադրման այս նույն սկզբունքները կիրառելի են նաև ցանկի ձևավորման այլ՝ ոչ սովորական տարբերակներում։</span></p><p cid="n755" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Եթե <i><b>վերնագրին հաջորդող</b></i> ցանկի յուրաքանչյուր միավորի գլխավոր իմաստն արտահայտող բառն </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">անորոշ դերբայ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> է, ապա այսպիսի նախադասության վերջում նույնպես կարիք չկա որևէ կետադրական նշան դնելու՝ անկախ ցանկի արտաքին տեսքից։</span></p><blockquote cid="n756" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n757" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Կայքում գրանցվելու քայլերը</span></p><ol cid="n758" class="ol-list" mdtype="list" start="" style="box-sizing: border-box; list-style: none; margin: 0.5em 0px 0px; position: relative;"><li cid="n759" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n760" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ստեղծել մուտքանուն ու գաղտնաբառ</span></p></li><li cid="n761" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n762" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Գաղտնաբառն անսխալ մուտքագրել երկու անգամ՝ ըստ կայքի պահանջի</span></p></li><li cid="n763" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n764" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Պրոֆիլի էջում լրացնել պահանջվող տվյալներն ու էլեկտրոնային հասցեն</span></p></li><li cid="n765" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n766" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">«Վճարում» կոճակի միջոցով կատարել պահանջվող վճարումը</span></p></li></ol></blockquote><p cid="n767" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ինչպես տեսնում եք, վերոբերյալ ցանկի միավորների վերջում ոչ մի կետադրական նշան չկա, թեև դրանք ավարտուն նախադասություններ են։ Պատճառն այն է, որ այս նախադասությունների գլխավոր իմաստն արտահայտող բառն անորոշ դերբայ է (կամ, քերականական եզրաբանությամբ, սրանք </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">բայական անդեմ նախադասություններ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> են)։</span></p><p cid="n768" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Սակայն եթե այս ցանկի միավորները խիստ ծավալուն բայական անդեմ նախադասություններ են, հատկապես եթե ցանկի միավորը ոչ թե մեկ նախադասությունից է կազմված, այլ մեկից ավելի, ապա այս դեպքում նույնպես նախադասության վերջում դնում ենք վերջակետ։ Պայմանագրերում գործածվող մի ցանկի օրինակով մենք այս մասին արդեն խոսել ենք։</span></p><p cid="n769" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Նաև եթե այս ցանկը ոչ թե վերնագրով սկսվի, այլ բացող նախադասությամբ, որի վերջում դրված է բութ կամ միջակետ, ապա հաջորդող յուրաքանչյուր միավորի վերջում նույնպես կամ ստորակետ, կամ միջակետ կդրվի, իսկ ամենավերջին միավորը կավարտվի վերջակետով։</span></p><p cid="n770" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Արդեն տեսանք, որ եթե </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ցանկը բացող նախադասությունը</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> թերի է, նրա վերջում դնում ենք </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">բութ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։ Իսկ եթե ցանկը բացող նախադասությունը թերի չէ, ապա նրա վերջում դնում ենք կա՛մ միջակետ, կա՛մ անգամ վերջակետ։ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Միջակետ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ենք դնում, եթե հաջորդող միավորներից յուրաքանչյուրը սկսվում է փոքրատառով և ավարտվում կա՛մ ստորակետով, կա՛մ միջակետով։ Իսկ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">վերջակետ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ենք դնում, եթե ցանկի յուրաքանչյուր միավոր ամբողջական նախադասություն է, որը սկսվում է մեծատառով և ավարտվում վերջակետով։</span></p><p cid="n771" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Եթե </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ցանկի յուրաքանչյուր միավոր</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ամբողջական նախադասություն չէ, ապա նրա վերջում դրվում է </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ստորակետ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, երբ այն կարճ է, այսինքն՝ ցանկի միավորների միջև դադարը շատ փոքր է։ Իսկ երբ ցանկի միավորը համեմատաբար երկար է, և ցանկի միավորների միջև դադարն ավելի մեծ է, յուրաքանչյուր միավորի վերջում դնում ենք </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">միջակետ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։ Այսպես ենք վարվում նաև, երբ ցանկի միավորների մի մասը կարճ է, մի մասը՝ երկար. դրանց բոլորի վերջում էլ դնում ենք նույն կետադրական նշանը՝ միջակետ։</span></p><p cid="n772" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Մենք արդեն բերել ենք ցանկի այնպիսի օրինակ, որի բացող նախադասությունը թերի է և ավարտվում է բութով, իսկ ցանկի միավորներն էլ կարճ են և բաժանվում են ստորակետով։ Հիմա բերենք ցանկի այնպիսի օրինակ, որը սկսվում է բացող ամբողջական (ո՛չ թերի) նախադասությամբ և ունի համեմատաբար երկար ու միմյանցից ավելի մեծ դադարով բաժանվող ցանկային միավորներ։</span></p><blockquote cid="n773" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n774" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Աշխատանքային օրենսդրության նպատակները հետևյալն են.</span></p><ol cid="n775" class="ol-list" mdtype="list" start="" style="box-sizing: border-box; list-style: none; margin: 0.5em 0px 0px; position: relative;"><li cid="n776" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n777" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">սահմանել ֆիզիկական անձանց՝ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների, օտարերկրյա քաղաքացիների, քաղաքացիություն չունեցող անձանց (այսուհետ` քաղաքացիներ) աշխատանքային իրավունքների և ազատությունների պետական երաշխիքները.</span></p></li><li cid="n778" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n779" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">նպաստել աշխատանքի բարենպաստ պայմանների ստեղծմանը.</span></p></li><li cid="n780" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n781" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">պաշտպանել աշխատողների և գործատուների իրավունքներն ու շահերը:</span></p></li></ol></blockquote><p cid="n782" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այս ցանկը վերցրել ենք «Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսգրքից» և փոփոխել միայն բացող նախադասությունը՝ այն դարձնելով ավարտուն։ Իսկ բուն օրենսգրքում այդ նախադասությունը թերի է, ուստի ավարտվում է բութով, բայց շարունակությունն ունի նույն կետադրությունը։</span></p><blockquote cid="n783" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n784" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Աշխատանքային օրենսդրության նպատակն է`</span></p><ol cid="n785" class="ol-list" mdtype="list" start="" style="box-sizing: border-box; list-style: none; margin: 0.5em 0px 0px; position: relative;"><li cid="n786" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n787" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">սահմանել ֆիզիկական անձանց՝ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների, օտարերկրյա քաղաքացիների, քաղաքացիություն չունեցող անձանց (այսուհետ` քաղաքացիներ) աշխատանքային իրավունքների և ազատությունների պետական երաշխիքները.</span></p></li><li cid="n788" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n789" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">նպաստել աշխատանքի բարենպաստ պայմանների ստեղծմանը.</span></p></li><li cid="n790" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n791" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">պաշտպանել աշխատողների և գործատուների իրավունքներն ու շահերը:</span></p></li></ol></blockquote><p cid="n792" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ցանկը բացող նախադասության վերջում կդնենք </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">վերջակետ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, եթե այդ նախադասությունն ամբողջական ավարտուն նախադասություն է, իսկ շարունակությունն էլ՝ բուն ցանկը, իր հերթին կազմված է ամբողջական նախադասություններից (կամ դրանց խմբերից), որոնցից յուրաքանչյուրը բնականաբար սկսվում է մեծատառով և ավարտվում վերջակետով։</span></p><p cid="n793" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ցանկն անշուշտ կարելի է թե՛ համարակալել, թե՛ ներկայացնել առանց համարակալման, թե՛ ձևավորել զանազան նշաններով՝ համարների փոխարեն։ Համարակալելիս էլ կարելի է գործածել թե՛ թվանշաններ, թե՛ հայերեն տառեր։ Թվանշանի կամ հայերեն տառի կողքին կարող է դրվել կա՛մ միջակետ, կա՛մ փակագիծ, բայց ո՛չ՝ երկուսը միասին։</span></p><p cid="n794" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Համարակալման ձևեր</span></p><blockquote cid="n795" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n796" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">1</span><span md-inline="escape" style="box-sizing: border-box;">)</span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">կամ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> 1.</span></p><p cid="n797" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ա) </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">կամ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ա. </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">[Հայերեն փոքրատառերի դեպքում փակագիծն ավելի լավ է դիտվում, քան կետը։]</em></span></p><p cid="n798" class="md-end-block md-p md-focus" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ա) </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">կամ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Ա. </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">[Փոքրատառով սկսվող ցանկային միավորից առաջ որպես թվանշան գործածվող հայերեն փոքրատառն ավելի լավ է դիտվում, քան մեծատառը։]</em></span></p></blockquote><p><br /></p><h6 cid="n838" class="md-end-block md-heading" mdtype="heading" style="box-sizing: border-box; break-after: avoid-page; break-inside: avoid; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 1em; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Գ. Հարցարանային հարց և պատասխանի տարբերակներ</span></h6><p cid="n2805" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Երբ գործ ունենք հարցարանային հարցի հետ, որին հետևում են ցանկի տեսքով ներկայացված պատասխաններ (պատասխանի տարբերակներ), ապա ամբողջական նախադասությամբ ներկայացվող հարցը պիտի վերջանա վերջակետով, քանի որ ավարտուն նախադասություն է։ Դրան հաջորդող ցանկի միավորները ոչ թե շարունակում են հարցը, այլ տալիս այդ հարցի պատասխանի տարբերակներ, և հարցն այս դեպքում ցանկի վերնագիր կամ բացող նախադասություն չէ։ Եթե պատասխանի տարբերակները բառ կամ բառակապակցություն են, սկսվում են փոքրատառով, և տողերից ոչ մեկի վերջում ոչ մի կետադրական նշան չի դրվում։</span></p><blockquote cid="n2837" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n2807" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ի՞նչ է նշանակում «մեղանչել» բայը։</span></p><p cid="n2809" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ա) մեղք գործել</span></p><p cid="n2811" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">բ) ապաշխարել, զղջալ</span></p><p cid="n2813" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">գ) մեկի մեղքի տակ ընկնել</span></p></blockquote><p cid="n2815" class="md-end-block md-p md-focus" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Եթե հարցն անավարտ նախադասություն է, որը շարունակվում ու ամբողջանում է պատասխանով, ապա այս դեպքում նույնպես կարիք չկա պատասխանի տարբերակներից յուրաքանչյուրի վերջում դնել կետադրական նշան, քանի որ ցանկի միավորներն իրար չեն շարունակում։</span></p><blockquote cid="n2836" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n2817" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Մաշտոցը եղել է՝</span></p><p cid="n2819" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ա) հայոց կաթողիկոս</span></p><p cid="n2821" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">բ) վարդապետ</span></p><p cid="n2823" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">գ) զինվորական</span></p></blockquote><p cid="n2825" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Եթե հարցն ավարտուն նախադասություն է, և պատասխանի տարբերակներից յուրաքանչյուրը՝ նույնպես ավարտուն նախադասություն, որը սկսվում է մեծատառով, ապա ցանկային միավորներից յուրաքանչյուրի վերջում անհրաժեշտ վերջակետը կդրվի։</span></p><blockquote cid="n2835" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n2827" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ինչո՞ւ Դանիելյան գրերը մերժվեցին։</span></p><p cid="n2829" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ա) Դրանք քիչ էին և չէին բավարարում հայերենի հնչյունային համակարգին։</span></p><p cid="n2831" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">բ) Դանիելյան գրերը դժվարագիր էին, ուստի գործածության համար անհարմար։</span></p><p cid="n2833" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">գ) Հայերը չէին ուզում օտար գրեր գործածել՝ նախընտրելով ստեղծել սեփականը։</span></p></blockquote><div cid="n839" class="md-hr md-end-block" mdtype="hr" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px;" tabindex="-1"></div><h5 cid="n840" class="md-end-block md-heading md-focus" mdtype="heading" style="box-sizing: border-box; break-after: avoid-page; break-inside: avoid; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 1em; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><br /></h5><div><br /></div>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-29149418183670987842023-02-04T13:28:00.004+04:002023-12-05T02:03:22.554+04:00Աղոթքի, եգիպտական անապատների և հայրենիք պաշտպանելու մասին<p> Ես չգիտեմ՝ սբ Սարգիսն իրո՞ք աղի բլիթ ուտողներին բարի բախտ բերում է, թե ոչ, բայց վստահ եմ, որ, ցավոք սրտի, անգամ բազմահազար անկեղծ աստվածասերների մեկտեղված ջերմ աղոթքները կամ այստեղ-այնտեղ տնկված խաչերը չեն փրկում զինված թշնամու հարձակումներից ու հայրենիքի կորստից։ Երևի երբեք որևէ տեղ այնքան շատ աղոթողներ հավաքված չեն եղել, որքան քրիստոնեական վանականության օրրան եգիպտական անապատներում, որտեղ 4-5-րդ դարերում ծաղկում էին բազմաթիվ թե՛ միայնակեցական, թե՛ համայնակեցական վանքեր՝ բազմահազար կրոնավորներով, որ իրենց մարմնին բազմաթիվ նեղություններ տալով՝ զօրուգիշեր աղոթում էին։ Այդ վանքերը դեռևս 5-րդ դարից գիտե՞ք քանի անգամ են ավերվել թշնամի ազգերի հարձակումներից։ Կամ մի՞թե քրիստոնյա Եգիպտոսն այդպես հեշտությամբ կընկներ արաբական լծի տակ, կարաբանար ու իբրև քրիստոնյա պետություն իսպառ կվերանար աշխարհի երեսից, եթե աղոթքները զինված թշնամուց փրկելու զորություն իրոք ունենային։ Հավատը լավ բան է, աղոթքը՝ նույնպես, բայց սրանք միայն անձնական խնդիրների լուծման համար են, օրինակ՝ ներքին խաղաղություն ձեռք բերելու, հույսը չկորցնելու ու չվհատվելու և այլն։ Բայց ազգային հարցեր չեն լուծում, ցավոք, և հայրենիքն ու զինվորներին չեն պաշտպանում թշնամու զենքից։ Իսկ մեր ժողովրդի մի շա՜տ մեծ մաս դեռ կարծում է, թե աղոթքով ու խաչով կամ անեծքով ու օրհնությամբ կարելի է ազգային հարցեր լուծել ու թշնամիներից ազատվել։ Սա տգիտություն է, ցավոք սրտի։ Ու նաև այս տգիտության դառը պտուղներն ենք մենք անվերջ ճաշակում։ Միշտ հիշե՛ք եգիպտական անապատների օրինակը։</p><div><br /></div>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-79292710092828326742023-01-06T19:37:00.014+04:002024-01-27T18:09:00.720+04:00«Ուղղափառ» եզրի գործածության մասին<p> Թարմացրել եմ <a href="https://www.grahavak.com/%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6/armlang/%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B5%D6%81" target="_blank">«Լեզվաոճական ուղեցույցը»</a>, որի նոր հոդվածներից մեկը նվիրված է «ուղղափառ» եզրի գործածությանը։ Այն առանձին ներկայացնում եմ ստորև։</p><p><br /></p><h5 cid="n1500" class="md-end-block md-heading" mdtype="heading" style="box-sizing: border-box; break-after: avoid-page; break-inside: avoid; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 1em; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;">※</span> Ուղղափառ<span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box; font-size: 1em;"> </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box; font-size: 1em;"><em style="box-sizing: border-box;">(ռուսաբանություն)</em></span></h5><div cid="n1508" class="md-hr md-end-block" mdtype="hr" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px;" tabindex="-1"><hr style="border-bottom-color: rgb(197, 197, 197); border-bottom-style: solid; border-color: rgb(197, 197, 197); border-image: initial; border-left-width: initial; border-left: none rgb(197, 197, 197); border-right-width: initial; border-right: none rgb(197, 197, 197); border-style: none none solid; border-top-width: initial; border-top: none rgb(197, 197, 197); box-sizing: content-box; height: 0px; margin-bottom: 20px; margin-top: 20px;" /></div><blockquote cid="n1509" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n1510" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ուղղափառների</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Զատիկը միշտ չէ, որ համընկնում է մեր եկեղեցու Զատիկի հետ։ →</span></p><p cid="n1511" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Հունադավանների</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Զատիկը միշտ չէ, որ համընկնում է մեր եկեղեցու Զատիկի հետ։</span></p><p cid="n1512" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ուղղափառները</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> խաչակնքվում են աջից ձախ։ →</span></p><p cid="n1513" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Հունադավանները</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> խաչակնքվում են աջից ձախ։</span></p><p cid="n1514" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ուղղափառությունը</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Հայաստանում (Վիկիփեդիայի հոդված) →</span></p><p cid="n1515" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Հունադավանությունը</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Հայաստանում</span></p><p cid="n1516" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ Ինչու են </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ուղղափառ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, կաթոլիկ, </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">առաքելական</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> եկեղեցիները տարբեր օրեր նշում Սուրբ Ծնունդը →</span></p><p cid="n1517" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ Ինչու են </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">հունադավան</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, կաթոլիկ, </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Հայ առաքելական</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> եկեղեցիները տարբեր օրեր նշում Սուրբ Ծնունդը</span></p><p cid="n2437" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ուղղափառներն</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ու </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">առաքելականները</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Սբ Ծնունդը նշում են ոչ թե դեկտեմբերին, այլ հունվարին։</span></p><p cid="n2439" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Հունադավաններն</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ու </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Հայ առաքելական եկեղեցին</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Սբ Ծնունդը նշում են ոչ թե դեկտեմբերին, այլ հունվարին։ /</span></p><p cid="n2441" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Հունադավան եկեղեցիներն</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ու </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Հայ առաքելական եկեղեցին</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Սբ Ծնունդը նշում են ոչ թե դեկտեմբերին, այլ հունվարին։</span></p><p cid="n1518" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✗ Հույն </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ուղղափառ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> եկեղեցի, Ռուս </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ուղղափառ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> եկեղեցի →</span></p><p cid="n1519" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">✔ Հույն </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">օրթոդոքս</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> եկեղեցի, Ռուս </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">պրավոսլավ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> եկեղեցի</span></p></blockquote><p cid="n1520" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Տարածված սխալ է, ռուսերեն համարժեքի կիրառության հետևողությամբ, հայերենում նույնպես հունադավան եկեղեցիներն ու դրանց անդամ քրիստոնյաներին «ուղղափառ» կոչելը՝ սրանով նրանց հակադրելով Հայ առաքելական եկեղեցուն ու նրա հավատացյալներին։ Նաև տարածված սխալ է Հայ եկեղեցին ու նրա անդամներին «առաքելական» կոչելը՝ հակադրելով հունադավան եկեղեցիներին ու կաթոլիկներին (անշուշտ նկատի չունենք Հայոց եկեղեցու պաշտոնական անվան մեջ «առաքելական» բառի գործածությունը)։ Առաքելական են բոլոր պատմական եկեղեցիները՝ թե՛ հունադավան, թե՛ կաթոլիկ, թե՛ հայոց։ Այսինքն՝ չենք կարող միայն հայերին «առաքելական» կոչել՝ հակադրելով հունադավաններին ու կաթոլիկներին։ «Առաքելականներ» անունով քրիստոնյաներ գոյություն չունեն։ Ճիշտ այդպես էլ չենք կարող, ռուսերենի հետևողությամբ, հայերեն «ուղղափառ» բառով կոչել հունադավաններին (Հույն եկեղեցի, Ռուսաց եկեղեցի, Վրաց եկեղեցի և մնացած բոլոր այն եկեղեցիները, որոնք, հետևելով Բյուզանդիայի հունական եկեղեցուն, ընդունել են առաջին 7 տիեզերական ժողովները՝ ներառյալ Քաղկեդոնի ժողովը)։ </span></p><p cid="n1521" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ինչո՞ւ է հայերեն «ուղղափառ» բառի այսպիսի գործածությունը սխալ։ Որովհետև «ուղղափառ» նշանակում է ուղիղ հավատք ունեցող, և այս եկեղեցիներն ուղղափառ կոչելով, իսկ Հայոց եկեղեցին՝ ոչ՝ մենք փաստորեն ընդունում ենք, որ այդ եկեղեցիներն ուղղադավան են, ուղիղ հավատք ունեն, իսկ մեր եկեղեցին՝ ոչ։ Անհեթեթ է, ճի՞շտ է։ Մարդ ինչպե՞ս կարող է օտար ու ոչ դավանակից եկեղեցին կոչել ուղղադավան, իսկ սեփականը՝ ոչ ուղղադավան։ Որ «ուղղափառ» բառի այսպիսի կիրառությունը հայերենում ռուսաբանություն է և չի համապատասխանում այդ բառի՝ հայերենում եղած ավանդական իմաստին ու կիրառությանը, երևում է նրանից, որ ռուսերենում է, որ այս բառի համարժեքը (православный) գործածվում է միայն ռուս քրիստոնյաների ու նրանց դավանակից մյուս քրիստոնյաների (հույներ ևն) համար՝ շրջանցելով հայերին ու վերջիններիս դավանակից մյուս քրիստոնյաներին։ Ռուսներն ու նրանց դավանակից ազգերն են, որ հայերին «ուղղափառ» չեն համարում։ Մինչդեռ Հայոց եկեղեցին իրեն մշտապես «ուղղափառ» է կոչել, և այս բառը գործածվում է նաև Հայ առաքելական եկեղեցու ավելի ընդարձակ անվանման մեջ։ Ավելին՝ հնում, դավանաբանական տարաձայնությունների պատճառով (որոնք առ այսօր էլ լուծված չեն), Հայոց եկեղեցու վարդապետները մեր եկեղեցին ու հավատքը մշտապես կոչել են </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ուղղափառ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, իսկ ոչ դավանակից այլ եկեղեցիներն ու նրանց հավատացյալներին՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">այլափառ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> կամ նույնիսկ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">չարափառ</em></span><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">՝ նկատի ունենալով, որ նրանք չունեն ուղիղ հավատք՝ ուղղափառ չեն։ Եվ այսօր ևս Հայոց եկեղեցին իրեն և իր դավանանքը շարունակում է կոչել «ուղղափառ». այս բառն իր իմաստը չի փոխել, նոր իմաստ ձեռք չի բերել, ինչպես կարող են կարծել ոմանք, այլ այս բառը սխալ իմաստով գործածողներն են </span><span style="background-color: #f3f2ee;">շատացել ռուսերենի և ռուսական մտածողության ազդեցության, երևույթներին ռուսական տեսանկյունից նայելու հետևանքով։</span></p><p cid="n1515" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հայոց եկեղեցու այժմյան պաշտոնական տարածված անունը՝ «Հայ առաքելական եկեղեցի»-ն, հին պատմություն չունի։ Դեռևս 20-րդ դարի սկզբում Հայոց եկեղեցին պաշտոնապես այդպես չէր կոչվում, այլ սովորաբար՝ պարզապես </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Հայ(ոց)</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> կամ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Հայաստանյայց</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">եկեղեցի</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։ Իսկ Մաղաքիա արքեպս Օրմանյանն այն առաջարկում էր կոչել «Ուղղափառ»։ Ահա թե ինչ է նա գրում իր «Հայոց Եկեղեցին»* աշխատության (Կ. Պոլիս, 1911 թ․) ԼԳ գլխում («Եկեղեցւոյ անունը»). </span></p><blockquote>Ընդհանրապէս տարածուած սովորութիւն է կրկին անուններով բացատրել իւրաքանչիւր մասնաւոր եկեղեցին, մէկը ազգագրական և միւսը վարդապետական.... Այսպէս են զանազան եկեղեցիներու սովորական կոչումները, զորօրինակ, Յունական Որթոդոքս եկեղեցի, Ռուսական Պրաւոսլաւ եկեղեցի, Լատինական Կաթոլիկ եկեղեցի, Անգղիական Եպիսկոպոսական եկեղեցի, Սկովտական Երիցական եկեղեցի, Ամերիկեան Աւետարանական եկեղեցի, և այլն։ Հայոց Եկեղեցւոյ գալով սովորաբար ազգագրական անունն է որ կը գործածուի, և վարդապետական անունի մասին ընկալեալ սովորութիւն մը չկայ։ Ինքն ալ կը գոհանայ միշտ <b>Հայաստանեայց</b> կամ <b>Հայոց</b> կամ <b>Հայ</b> կոչումները տալ իրեն պարզապէս։ Իսկ <b>սուրբ</b> և <b>առաքելական</b> և <b>ուղղափառ</b> և ուրիշ նմանօրինակ կոչումներ, իբր լոկ պատուանուն կը գործածուին, և ոչ իբր յատուկ անուն։ ....Բայց վերջապէս, եթէ հարկաւ կը պահանջուի որ Հայաստանեայց Եկեղեցին ալ երկրորդական կամ վարդապետական անուն մը ունենայ, մեր տեսութեամբ յարմարագոյն է <b>Ուղղափառ</b> կոչումը նախընտրել, հայերէն բնիկ հնչումով....</blockquote><p cid="n1519" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-tab" md-inline="tab" style="box-sizing: border-box; display: inline-block; white-space: pre;"> </span><span class="md-pair-s" md-inline="code" spellcheck="false" style="box-sizing: border-box;"><code style="background-color: #dadada; box-sizing: border-box; font-family: var(--monospace); font-size: 0.875em; line-height: 1.71429em; padding-left: 2px; padding-right: 2px; vertical-align: initial;">* Գրքի ամբողջական անունն է՝ «Հայոց Եկեղեցին և իր պատմութիւնը, վարդապետութիւնը, վարչութիւնը, բարեկարգութիւնը, արարողութիւնը, գրականութիւնը ու ներկայ կացութիւնը»։</code></span></p><p cid="n1520" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">«Ուղղափառ»-ը հունարեն «օրթոդոքս», ռուսերեն православный բառերի հայերեն համարժեքն է։ Բնական է, որ յուրաքանչյուր եկեղեցի իրեն ուղղափառ է համարում, իսկ իր դավանանքը չունեցող, իր դավանանքին հակասող հավատք ունեցող եկեղեցիները՝ ոչ ուղղափառ։ Որոշ եկեղեցիներ իրենց պաշտոնական անվան մեջ գործածում են այս բառը։ Սա անում են ոչ միայն հունադավան եկեղեցիները, այլև Հայ առաքելական եկեղեցուն դավանակից համարվող, այսինքն՝ տիեզերական միայն առաջին երեք ժողովներն ընդունող ոչ քաղկեդոնական մնացած եկեղեցիները (ղպտի, ասորի միաբնակ, եթովպական, հնդիկ մալանկարա և էրիթրեական)։ Անգլերենով վերջիններիս անուններն են Coptic Orthodox Church, Syriac Orthodox Church, Ethiopian Orthodox Church և այլն։ Արդյոք «ուղղափառ» կոչելով միայն հունադավան եկեղեցիները՝ մեզ դավանակից եկեղեցինե՞րն ինչ պիտի կոչենք։ Սրա՞նք ինչ են, եթե իրենց անվանման մեջ նույնպես ունեն «ուղղափառ» բառը, բայց, ըստ դավանության, տարբերվում են հունադավաններից, այսինքն՝ շատերի պատկերացրած «ուղղափառները» չեն և, օրինակ, աջից ձախ չեն խաչակնքվում, ինչպես հույները, վրացիներն ու ռուսները։</span></p><p cid="n1521" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հետևաբար, այս շփոթից խուսափելու միակ ճիշտ լուծումը տվել է դարձյալ Մաղաքիա Օրմանյանը վերոբերյալ մեջբերման մեջ։ Հունադավան եկեղեցիների անվանումներում պետք է գործածել «ուղղափառ» բառի հունարեն համարժեքը՝ «օրթոդոքս»-ը, որ հունարեն լինելով՝ միջազգային եզրի արժեք է ստացել (այսինքն՝ գործածվում է շատ լեզուներում՝ անգլերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն ևն), և Ռուսաց եկեղեցու պարագայում՝ ռուսերեն համարժեքը։ Իսկ ընդհանրաբար նրանց կոչում ենք </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">հունադավաններ</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> (ոչ թե ուղղափառներ) և նրանց հավատքը՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">հունադավանություն</strong></span></em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> (ոչ թե ուղղափառություն)։</span></p><p cid="n1522" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Հունադավան եկեղեցիներ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> (= </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">արևելյան օրթոդոքս եկեղեցիներ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, արևելյան «երկաբնակ» եկեղեցիներ, Eastern Orthodox Churches)</span></p><blockquote cid="n1523" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n1524" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հույն (կամ Հունական) օրթոդոքս եկեղեցի </span></p><p cid="n1525" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ռուս (կամ Ռուսական) պրավոսլավ եկեղեցի</span></p><p cid="n1526" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Վրաց օրթոդոքս եկեղեցի</span></p><p cid="n1527" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ռումին (կամ Ռումինական) օրթոդոքս եկեղեցի և այլն</span></p></blockquote><p cid="n1528" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Մեր եկեղեցուն դավանակից եկեղեցիներ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> (= </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">հինարևելյան ուղղափառ եկեղեցիներ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, արևելյան «միաբնակ» եկեղեցիներ, Oriental Orthodox Churches)</span></p><blockquote cid="n1529" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n1530" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ասորի (կամ Ասորական) ուղղափառ եկեղեցի </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">(իսկ հունադավանը՝</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Ասորի (կամ Ասորական) օրթոդոքս եկեղեցի)</span></p><p cid="n1531" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ղպտի (կամ Ղպտական) ուղղափառ եկեղեցի </span></p><p cid="n1532" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Եթովպական ուղղափառ եկեղեցի </span></p><p cid="n1533" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հնդիկ մալանկարա ուղղափառ եկեղեցի</span></p><p cid="n1534" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Էրիթրեական ուղղափառ եկեղեցի</span></p></blockquote><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhJ-DsuPhAoyaPy2izgrUxAGjTlTfY9453hS8Qg23U6cSJOo8IMhyl5g3WoB3VQz8Jaeaih7DZFvNVN5qutK4RRovkdEhJa07Y0hnRTBNl2s2TLZ6cnCAzQze6tLPqxNx_evWKqi6faEDiUKGsZS2KShjPF9OhVOMhOCT4RS83x37x8uHD4IzNlVu_7/s518/%D5%BA%D6%80%D5%A1%D6%82%D5%B8%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D6%82-%D5%A1%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BF1911-11-%D5%A7%D5%BB916.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="249" data-original-width="518" height="193" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhJ-DsuPhAoyaPy2izgrUxAGjTlTfY9453hS8Qg23U6cSJOo8IMhyl5g3WoB3VQz8Jaeaih7DZFvNVN5qutK4RRovkdEhJa07Y0hnRTBNl2s2TLZ6cnCAzQze6tLPqxNx_evWKqi6faEDiUKGsZS2KShjPF9OhVOMhOCT4RS83x37x8uHD4IzNlVu_7/w400-h193/%D5%BA%D6%80%D5%A1%D6%82%D5%B8%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D6%82-%D5%A1%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BF1911-11-%D5%A7%D5%BB916.png" width="400" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5r1hSfsZ4bfvnoxH0N4N5C7KBqxwfUd6cyVjqJjWV1h0q6K3C1mSc74meMHvtIpsof7mheCKbebdMH6UzM4EE2Nx-rwqX7dKTueZ_WTuUzpywwJgii-qODuimm5mSTopZEodvGmdDRUUPcHzIxDMjtYZQWE3s2bIoSeGSOx1Xd2Zetc85m5PF6Nhk/s677/%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%20%D5%BA%D6%80%D5%A1%D6%82%D5%B8%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D6%82-%D5%A1%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BF1911-10-%D5%A7%D5%BB833.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="375" data-original-width="677" height="221" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg5r1hSfsZ4bfvnoxH0N4N5C7KBqxwfUd6cyVjqJjWV1h0q6K3C1mSc74meMHvtIpsof7mheCKbebdMH6UzM4EE2Nx-rwqX7dKTueZ_WTuUzpywwJgii-qODuimm5mSTopZEodvGmdDRUUPcHzIxDMjtYZQWE3s2bIoSeGSOx1Xd2Zetc85m5PF6Nhk/w400-h221/%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%20%D5%BA%D6%80%D5%A1%D6%82%D5%B8%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D6%82-%D5%A1%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BF1911-10-%D5%A7%D5%BB833.png" width="400" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">Սբ Էջմիածնի պաշտոնական «Արարատ» ամսագրի 1911 թ. տարբեր համարներից («պրավոսլավ»՝ «ուղղափառ»-ի փոխարեն, երբ խոսքը Ռուս եկեղեցու մասին է)</div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="color: #0000ee;"><u><br /></u></span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span><div class="separator" style="clear: both; color: #0000ee; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiF-phSYN3wkezer6F8pz-yxbkaf21c8QqR265UFUxLQe59LJgCVsyeDsLL1Dg9T_0NHqu4O3MR2zeGCJPWfHvKFhWJhz_2Hg3gs_hxub1yXKl69ysgHXH9Rrte27JerZZFgB6sjwjC_aCcf5XtS4MXeW_Z6xHmwMIzhSelz-5vmvnopOSd5fvR9YCq/s401/%D6%85%D6%80%D5%A9%D5%B8%D5%A4%D5%B8%D6%84%D5%BD-%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BF-1895-%D5%A7%D5%BB300.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="223" data-original-width="401" height="223" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiF-phSYN3wkezer6F8pz-yxbkaf21c8QqR265UFUxLQe59LJgCVsyeDsLL1Dg9T_0NHqu4O3MR2zeGCJPWfHvKFhWJhz_2Hg3gs_hxub1yXKl69ysgHXH9Rrte27JerZZFgB6sjwjC_aCcf5XtS4MXeW_Z6xHmwMIzhSelz-5vmvnopOSd5fvR9YCq/w400-h223/%D6%85%D6%80%D5%A9%D5%B8%D5%A4%D5%B8%D6%84%D5%BD-%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BF-1895-%D5%A7%D5%BB300.png" width="400" /></a></div><br />Դարձյալ «Արարատ»-ից (1895 թ.) («օրթոդոքս»՝ «ուղղափառ»-ի փոխարեն, երբ խոսքը հունադավանների մասին է)</span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="color: #0000ee;"><u><br /></u></span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="color: #0000ee;"><u><br /></u></span></div><br /><div cid="n1535" class="md-hr md-end-block" mdtype="hr" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px;" tabindex="-1"><hr style="border-bottom-color: rgb(197, 197, 197); border-bottom-style: solid; border-color: rgb(197, 197, 197); border-image: initial; border-left-width: initial; border-left: none rgb(197, 197, 197); border-right-width: initial; border-right: none rgb(197, 197, 197); border-style: none none solid; border-top-width: initial; border-top: none rgb(197, 197, 197); box-sizing: content-box; height: 0px; margin-bottom: 20px; margin-top: 20px;" /><br /></div>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-43738217511276616702022-12-08T18:53:00.012+04:002024-01-27T18:08:25.197+04:00Անունները «թարգմանե՞լ», թե ոչ<p style="text-align: center;"></p><p cid="n157" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ժամանակակից հատուկ անունները՝ մարդկանց թե վայրերի, սովորաբար չեն «թարգմանվում», այսինքն՝ պահպանվում են այդ անունների՝ աղբյուր լեզվում եղած ձևերը, որոնք ներկայացվում են տառադարձությամբ։ Իսկ </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">պատմական դեմքերի</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> անունները և </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">համաքրիստոնեական սրբերի (կամ պատմությունից հայտնի նշանավոր անձանց) անունը կրող</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">միապետների</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">եկեղեցիների ու երբեմն նաև տեղանունների</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, ինչպես նաև </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ժամանակակից եկեղեցական առաջնորդների</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> անունները լեզուների մեծ մասում սովորաբար ներկայացվում են ոչ թե տառադարձությամբ, այլ տվյալ լեզվում այդ անունների ավանդական ձևերով (եթե դրանք կան)։</span></p><p cid="n158" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="underline" style="box-sizing: border-box;"><u style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Պատմական դեմքեր</span></u></span></p><p cid="n159" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հուլիոս Կեսար, Դիոկղետիանոս կայսր, Վաղես կայսր, Շապուհ թագավոր, Պողոս առաքյալ, Մատթեոս ավետարանիչ, սբ Հեղինե, սբ Նիկողայոս, Բարսեղ Կեսարացի, Կյուրեղ Ալեքսանդրացի, Օգոստինոս Հիպպոնացի (</span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ո՛չ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Ավգուստինուս Երանելի), Ֆրանչիսկոս (</span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ո՛չ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Ֆրանցիսկուս)*</span></p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p cid="n159" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; text-align: left;"><span style="color: #1f0909; font-family: Noto Sans Armenian;"><span style="white-space: pre-wrap;">* Լատինական <i>-us</i> վերջավորությունը հայերենում ավանդաբար միշտ ներկայացվել է <i>-ոս</i> ձևով։</span></span></p></blockquote><p cid="n160" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="underline" style="box-sizing: border-box;"><u style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Սրբերի անուններ կրող եկեղեցական առաջնորդներ նոր ժամանակներում</span></u></span></p><p cid="n161" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հռոմի Հովհաննես-Պողոս պապ, Հունաց տիեզերական պատրիարք Բարթողոմեոս Ա, </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">բայց՝</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> Կիրիլ պատրիարք </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">(այս մասին տես այս հոդվածի վերջին պարբերությունում)</em></span></p><p cid="n162" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="underline" style="box-sizing: border-box;"><u style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Սրբերի անունով տեղանուններ</span></u></span></p><p cid="n163" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Սբ Հեղինեի կղզի, Սբ Լավրենտիոս գետ</span></p><p cid="n8118" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="underline" style="box-sizing: border-box;"><u style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Բրիտանական միապետների</span></u></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> անուններից որոնք համաքրիստոնեական սրբերի անուններ են, լեզուների մեծ մասում, ուստի նաև հայերենում, «թարգմանվում» են։ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Աննա, Եղիսաբեթ, Գեորգ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> (հայերենում Գևորգ զորավարի անունը դասական ուղղագրությամբ նաև </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Գէորգ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> է գրվում, օրինակ՝ այս անունն ունեցող հայ կաթողիկոսները պաշտոնապես </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Գէորգ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> են կոչվում, ուստի «Գեորգ» ձևը նույնպես հայերեն է)։ Ինչ վերաբերում է William-ին, թեև եվրոպական լեզուներում այն ներկայացվում է այդ լեզուներում այս անվան ավանդական տարբերակներով՝ Wilhelm (գերմ.), Guillaume (ֆր.), Guillermo (իսպ.), Guglielmo (իտ․) ևն, սակայն հայերենում ռուսերենի ազդեցությամբ գործածվող գերմանական </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Վիլհելմ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ը տրամաբանական չի թվում, քանի որ գործ ունենք ոչ թե գերմանացի, այլ անգլիացի միապետի անվան հետ։ Քանի որ William-ը ոչ համաքրիստոնեական սրբի անուն է, ոչ էլ հայոց պատմությունից կամ մատենագրությունից հայտնի նշանավոր պատմական անուն, որ ունենար հայերեն կայուն ավանդական ձև, այն հայերենում պետք է հենց </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Ուիլյամ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ձևով էլ ներկայացվի։ Նույնը վերաբերում է անգլիական Charles-ին. այն հայերենում ճիշտ է ներկայացնել հենց </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Չարլզ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ձևով։</span></p><p cid="n13919" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Վերոնշյալ սկզբունքը կիրառելի է նաև </span><span class="md-pair-s" md-inline="underline" style="box-sizing: border-box;"><u style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">եվրոպական այլ տերությունների</span></u></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> միապետների անունները հայերենում ներկայացնելիս, սակայն հաշվի առնելով նաև հետևյալը։ Քանի որ եվրոպական շատ տերություններում երկար դարեր՝ մինչև Ռեֆորմացիան, պաշտոնական կրոնը կաթոլիկությունն էր, ուստի լատիներենն էլ երկար ժամանակ պաշտոնական գրական լեզու էր եվրոպական շատ ազգերի համար։ Հետևաբար միապետների անուններն ունեին նաև լատինական պաշտոնական ձևեր։ Օրինակ՝ գերմանական Ludwig-ի կամ ֆրանսիական Louis-ի լատինական ձևը Ludovicus է։ Սա է պատճառը, որ այս անունն ունեցող գերմանացի կամ ֆրանսիացի միապետները որոշ լեզուներում ոչ թե </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Լուդվիգ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> կամ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Լուի</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> են կոչվում, այլ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Լուդովիկոս</em></span><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> (օր.՝ հուն. </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Լուդովիկոս</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, ռուս.՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Լյուդովիկ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">)։ Հայերենում հաճախ նույնպես եվրոպական միապետների լատինական և ոչ թե ազգային անվանաձևերն են գործածվում։ Սա սխալ համարել չենք կարող այն դեպքերում, երբ այդ միապետներն իրո՛ք կոչվել են լատինական անվանաձևով (ավելի վաղ ժամանակաշրջաններում) կամ նաև՛ լատինական անվանաձևով։</span></p><p cid="n13922" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="underline" style="box-sizing: border-box;"><u style="box-sizing: border-box;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Ռուսական միապետների</span></u></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> անունները, նույնիսկ եթե համաքրիստոնեական սրբերի անուններ են, հայերենում (ի տարբերություն եվրոպական շատ լեզուների) ընդունված է տառադարձել, ոչ թե ըստ ընդհանուր սկզբունքի «թարգմանել». այսինքն՝ գրում ենք </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Նիկոլայ, Իվան, Ելիզավետա Պետրովնա*</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> ևն (բացառություն է </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Պետրոս Ա-</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">ն)։ Այս նույն սկզբունքով առաջնորդվելով՝ նաև </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">ռուսաց եկեղեցու պատրիարքների</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> անունների ռուսական ձևերն ենք պահպանում, օրինակ՝ </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Կիրիլ պատրիարք</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։</span></p><blockquote style="border: none; margin: 0px 0px 0px 40px; padding: 0px;"><p cid="n13922" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; text-align: left; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">* Հայրանունն այս դեպքում ամբողջական անվան մասն է և մակդիր չէ, ուստի հայերենում ներկայացվում է նույն սկզբունքով՝ տառադարձությամբ և ոչ թե թարգմանությամբ։</span></p></blockquote>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-67340545527936194152022-08-28T18:50:00.003+04:002022-08-28T19:00:49.467+04:00Արդեն հասանելի է Արմենակ Եղիայանի «Արեւմտահայերէնի ուղղագրական, ուղղախօսական, ոճաբանական ուղեցոյցը»<p>Ուրախալի լուր հայերենասերների և հատկապես արևմտահայերենով հետաքրքրվողների համար։ Արմենակ Եղիայանի ստվարածավալ «Արեւմտահայերէնի ուղղագրական, ուղղախօսական, ոճաբանական ուղեցոյցը» ոչ միայն հրատարակվել է, այլև ազատորեն հասանելի է բոլորի համար։ Կարող եք <a href="http://www.nayiri.com/imagedBook.jsp?id=100000" target="_blank">առցանց կարդալ</a> կամ ներբեռնել «Նայիրի» կայքից <a href="https://nayiri.s3.amazonaws.com/A+Manual+for+Western+Armenian+-+Armenag+Yeghiayan+-+2022.pdf" target="_blank">այս հղումով</a>։</p><p><br /></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEij3LrQv7ElDXNXUfD3pn7Hve_mmoEVygukbq1GHsMKNEK29pLE3QOXCv3_4BOdzZYccHGbgaATC3tDK8y19yozQpjL15JI9VPHd6bA2lGGXKjaheQXQeNvockJ2N5isHBaTHVqzbvWO3sJiJwAY-A_lxnCnnUy7n2hLRI4jYzN0SrAiD7-hr_ZsNUt/s528/%D4%B5%D5%B2%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%A1%D5%B6.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="528" data-original-width="402" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEij3LrQv7ElDXNXUfD3pn7Hve_mmoEVygukbq1GHsMKNEK29pLE3QOXCv3_4BOdzZYccHGbgaATC3tDK8y19yozQpjL15JI9VPHd6bA2lGGXKjaheQXQeNvockJ2N5isHBaTHVqzbvWO3sJiJwAY-A_lxnCnnUy7n2hLRI4jYzN0SrAiD7-hr_ZsNUt/w488-h640/%D4%B5%D5%B2%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%A1%D5%B6.png" width="488" /></a></div><br /> <p></p>Unknownnoreply@blogger.comtag:blogger.com,1999:blog-4869092977197762630.post-84221123433664723652022-06-27T12:25:00.009+04:002022-12-28T01:25:24.620+04:00Արևմտահայերի անունների տառադարձություն<p> </p><p cid="n2271" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Արևմտահայերի լատինատառ անունները արևելահայերի մեծ մասը սխալ է հայերենացնում, այսինքն՝ արտահայտում հայերեն տառերով։ Ցավոք, այս առումով տգետ են նաև պետական այն մարմինների աշխատողները, որոնք գրանցում են Հայաստանի քաղաքացիություն ստացող արևմտահայերին։ Այս տգիտության հետևանքով աղավաղվում են արևմտահայերի հայատառ անունները։ Բացարձակապես անընդունելի են </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Վասկեն, Կևորկ, Անահիդ</em></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> և այլ այսպիսի տառադարձումները։ Ոչ մի արևմտահայ իր հայատառ անունն այսպես չի գրում, ուստի արևելահայն էլ չպիտի գրի և չպիտի աղավաղի այս անունները։ Խորհրդային շրջանում բազմահազար արևմտահայեր հայրենադարձվեցին ու եկան Հայաստան իրենց օտարագիր փաստաթղթերով։ Բայց նրանց նոր փաստաթղթերում հայատառ անունները չէին աղավաղվում․ Խորհրդային Հայաստանի համապատասխան մարմիններում գիտեին ինչպես ճիշտ տառադարձել արևմտահայերի անունները։ Իսկ այժմյան Հայաստանում համատարած անգրագիտություն է այս առումով, և սա ամոթալի է։</span></p><p cid="n2273" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Արևմտահայերենի հնչյունական համակարգը տարբերվում է արևելահայերենի հնչյունական համակարգից։ Պայթական բաղաձայնների մեկ երրորդը (շնչեղ խուլեր) արևմտահայերենում ընթերցվում է ճիշտ այնպես, ինչպես արևելահայերենում, սակայն երկու երրորդի (ձայնեղներ և պարզ խուլեր) արտասանությունը տարբերվում է։ Արևմտահայերի անունների լատինատառ ձևերը կամ տառադարձումները արևելահայերենում ճիշտ արտահայտելու համար ԽԻՍՏ ԿԱՐԵՎՈՐ է իմանալ, թե ինչպես են արևմտահայերն արտասանում, ուստիև լատինատառ տառադարձում ձայնեղ և պարզ խուլ բաղաձայնները։</span></p><p cid="n2283" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; text-align: center; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Պայթականների արտասանությունը արևելահայերենում ու արևմտահայերենում</strong></span></p><ol cid="n2285" class="ol-list" mdtype="list" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; list-style: none; margin: 0.5em 0px 1.5em 1.5em; position: relative;"><li cid="n2292" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n2293" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Շնչեղ խուլեր — փ, ք, թ, ց, չ —— արտասանվում են նույն կերպ</span></p></li></ol><ol cid="n2275" class="ol-list" mdtype="list" start="2" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; list-style: none; margin: 0px 0px 1.5em 1.5em; position: relative;"><li cid="n2294" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n2295" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Արևելահայերենի ձայնեղ պայթականներ — բ, գ, դ, ձ, ջ —— արևմտահայերենում արտասանվում են ինչպես շնչեղ խուլերը (բ → </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">փ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, գ → </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ք</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, դ → </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">թ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, ձ → </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ց</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, ջ → </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">չ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">)</span></p></li></ol><ol cid="n2279" class="ol-list" mdtype="list" start="3" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; list-style: none; margin: 0px 0px 1.5em 1.5em; position: relative;"><li cid="n2296" class="md-list-item" mdtype="list_item" style="box-sizing: border-box; list-style-position: outside; list-style-type: decimal; margin: 0px; position: relative;"><p cid="n2297" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; line-height: inherit; margin: 0px 0px 0.5rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Արևելահայերենի պարզ խուլեր — պ, կ, տ, ծ, ճ —— արևմտահայերենում արտասանվում են ինչպես արևելահայերենի ձայնեղ պայթականները (պ → </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">բ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, կ → </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">գ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, տ → </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">դ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, ծ → </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ձ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">, ճ → </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">ջ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">)</span></p></li></ol><p cid="n2290" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հետևաբար, արևմտահայերենում վերոբերյալ 2-րդ և 3-րդ խմբի տառերը լատինատառ արտահայտվում են հետևյալ կերպ։</span></p><blockquote cid="n2306" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n2298" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 0px; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">բ — գ — դ — ձ — ջ</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> </span></p><p cid="n2302" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">p — k — t — ts — ch/tch</strong></span></p></blockquote><p> —————————————————————</p><blockquote cid="n2306" mdtype="blockquote" style="border-bottom-color: rgb(186, 186, 186); border-color: rgb(186, 186, 186); border-left-style: solid; border-left-width: 5px; border-left: 5px solid rgb(186, 186, 186); border-right-color: rgb(186, 186, 186); border-top-color: rgb(186, 186, 186); box-sizing: border-box; color: #656565; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; margin: 1rem 0px 1.5em 2em; padding-left: 1em; quotes: none;"><p cid="n2307" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"></p><p cid="n2300" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">պ — կ — տ — ծ — ճ</strong></span></p><p cid="n2304" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "FMBF Tahoma"; line-height: inherit; margin-bottom: 0px; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">b — g — d — dz — j/dj</strong></span></p></blockquote><p cid="n2281" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Այս փոքրիկ աղյուսակը կօգնի, որ ճիշտ տառադարձեք արևմտահայերենից լատինատառ այբուբենի և լատինատառ տառադարձություններն էլ ճիշտ ՀԵՏ ՇՐՋԵՔ, այսինքն՝ արևմտահայերի անուն-ազգանունների լատինատառ ձևերը ճիշտ արտահայտեք հայերեն տառերով։</span></p><p cid="n2309" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Կրկնենք․ արևմտահայն իր անունը հայատառ ԵՐԲԵՔ չի գրի </span><span class="md-pair-s" md-inline="em" style="box-sizing: border-box;"><em style="box-sizing: border-box;">Անահիդ, Կևորկ, Վասկեն </em><span style="box-sizing: border-box;">և այլն</span></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">։ Նա ԳՐՈՒՄ Է </span><span class="md-pair-s" md-inline="strong" style="box-sizing: border-box;"><strong style="box-sizing: border-box;">Անահիտ, Գևորգ, Վազգէն</strong></span><span class="md-plain" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"> և այլն, բայց ԱՐՏԱՍԱՆՈՒՄ է Anahid, Kevork (|Քևորք|), Vazken/Vasken, ուստի այս անունները լատինատառ գրում է, ինչպես արտասանում է։ Սակայն հայերենում՝ արևմտահայերեն լինի, թե արևելահայերեն, այս անունները պիտի գրվեն իրենց ավանդական ու մեզ ծանոթ ձևերով։</span></p><p cid="n2288" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;">Հարգելի՛ արևելահայեր, հատկապես պետական մարմիններում կամ, օրինակ, բանկերում աշխատող, մի՛ աղավաղեք մեր արևմտահայ եղբայրների ու քույրերի անունները։ Սովորե՛ք վերոբերյալ փոքրիկ աղյուսակի տառադարձական սկզբունքները։</span></p><p cid="n2288" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"><br /></span></p><p cid="n2288" class="md-end-block md-p" mdtype="paragraph" style="box-sizing: border-box; color: #1f0909; font-family: "Noto Sans Armenian"; font-size: 16px; line-height: inherit; margin-bottom: 1.5em; margin-top: 1rem; orphans: 4; position: relative; white-space: pre-wrap;"><span class="md-plain md-expand" md-inline="plain" style="box-sizing: border-box;"><br /></span></p>Unknownnoreply@blogger.com