Ներքոբերյալ աղյուսակը, որ ժամանակին պատրաստել էինք անձնական գործածության համար, ներկայացնում է`
1. հայերեն այբուբենը և դրա տառերին համապատասխանող հունարեն, լատիներեն տառերը՝ ըստ հայերենի ԴԱՍԱԿԱՆ տառադարձության.
2. հայերենի համար ստեղծված մի քանի տառադարձական հնչյունային այբուբեններ, որոնք գործածվում են հիմնականում գիտական գրականության մեջ կամ օտարերկրյա գրադարանային գրացուցակներում։ Gallica-ի թվային գրադարանը գործածում է ՄՀԱ-ն, archive.org-ն ու Google Books-ը՝ LOC համակարգը կամ սրանց բոլորի խառնուրդ մի բան։ Աղյուսակը կօգնի Ձեզ ճիշտ ընթերցել Գալլիկայի և այլ գրադարանների կիրառած հնչյունային այբուբենները հայերենի համար և նաև փնտրում կատարելիս օգտվել դրանցից։ Օրինակ՝ archive.org-ում, ինչպես նաև Google Books-ում հայերեն գրքեր գտնելու համար հաճախ պետք է հենց հնչյունային այբուբենով փնտրել, այլապես դրանով ներկայացված գրքերը փնտրման արդյունքներում չեն արտացոլվի։
* Հունարեն β և γ տառերն ավելի ուշ շրջանում երբեմն նաև նոր հունական արտասանության համաձայն էին տառադարձվում՝ վ և ղ համապատասխանաբար, ինչպես, օրինակ, Վառվառէ և Աղաթոն անուններում (փխ. Բարբարէ և Ագաթոն)։
Հապավումների բացատրություն
ՄՀԱ - միջազգային հնչյունային այբուբեն (Հյուբշման-Մեյեի ստեղծած տառադարձական նշանների համակարգը հայերենի համար (Antoine Meillet and Heinrich Hübschmann, Altarmenisches Elementarbuch, Heidelberg, 1913), որ որոշ փոփոխությունների է ենթարկվել Էմիլ Բենվենիստի կողմից և հայտնի է որպես Hübschmann-Meillet-Benveniste-ի տառադարձական համակարգ)
IPA - International Phonetic Alphabet (Hübschmann-Meillet-Benveniste)
LOC - Library of Congress
ISO - International Organization for Standardization
Վերոբերյալ աղյուսակը կարող եք ներբեռնել մեկ pdf նիշքի տեսքով։
------------------------
ՀԱՎԵԼՎԱԾ
Հունական ծագում ունեցող բառերի տառադարձման մասին*
* Նախագիծը կազմել է Գ. Ջահուկյանը։ Հաստատվել է տերմ. կոմիտեի 1985 թ. սեպտեմբերի նիստում։Հայկական ԽՍՀ Մինիստրների խորհրդին առընթեր տերմինաբանական կոմիտեի 1939 թ. հոկտեմբերին ընդունած «Ռուսերեն և օտար բառերի տառադարձության նորմաների» մեջ ph, th, kh, ch կապակցությունների տառադարձության մասին ասված է ընդհանուր առմամբ՝ առանց հունական ծագման բառերի նկատմամբ կանոնի մասնավորման։ Հաշվի առնելով, որ հունական ծագման բառերը մեր տերմինաբանության մեջ զգալիորեն ավելացել են, և շատ հեղինակներ, անտեղյակության հետևանքով, շրջանցում են տերմինաբանական կոմիտեի հիշյալ որոշումը, տերմինաբանական կոմիտեն հանձնարարում է.
Հունական ծագում ունեցող բառերի φ, θ, χ (լատ. ph, th, kh, ch) տառադարձել ֆ, թ, խ. օրինակ՝ ֆաներ, ֆենոմենալիզմ, ֆանտաստիկական, ֆիլատելիստ, ֆիլհարմոնիա, ֆոսֆոր, ամորֆ, ամֆիբիա, թեմա, թեոկրատիա, թեորեմ, թերմոդիանմիկա, պնևմոթորաքս, խարտիա, խոլերա, խրոնիկա, մեխանիկա, սխեմա և այլն։
Ծանոթություն 1։ Հունարենից կատարված հին փոխառություններում և նրանցից կազմված բառերում պահպանել փ, ք-ն՝ փոխանակ ֆ, խ-ի, օրինակ՝ փասիան, փյունիկ, քարտ, քարտուղար, քղամիդ և այլն։
Ծանոթություն 2։ Ք-ն պահպանել նաև նոր ժամանակներում փոխառված, բայց ավանդաբար փ, ք ունեցող և նրանցով կազմված բառերում, օրինակ՝ քաոս, քիմիկոս (ֆիզքիմիա, կենսաքիմիա), քլոր (քլորոֆիլ), քրոմ և այլն։
Աղբյուր՝ Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու 1956-2006, կազմող, մեկնաբանությունների հեղինակ և խմբագիր՝ Հ. Խ. Բարսեղյան, Երևան, 2006,էջ 181-182։
------------------------
Ինչպես մուտքագրել հատուկ գրանշաններ և պատկերակներ
Հայերենի լատինատառ հնչյունային այբուբենով (IPA) ստեղնաշար գործածելու համար կարդացեք սա՝
Հնչյունային այբուբենի ստեղնաշար հայերենի համար
