Մովսես Խորենացու երկերը համացանցում

Այս ցուցակը, հնարավոր է, արդեն հին լինի։ Վերջին տարբերակն ԱՅՍՏԵՂ է։

(Ցուցակը թարմացվել է 2016 թ. մարտի 14-ին) 

Ներկայացնում ենք Մովսես Խորենացու գործերի՝ համացանցում մեր գտած աղբյուրները։ Այստեղ կգտնեք ոչ միայն գրաբարյան բնագրերը և դրանց արևելահայերեն թարգմանությունները, այլև Խորենացու գլխավոր երկերի օտարալեզու թարգմանություններ՝ ֆրանսերեն, գերմաներեն, իտալերեն, ռուսերեն, լատիներեն։ Քանի որ «Աշխարհացոյցի» հին հրատարակությունները Խորենացու անունով են, ուստի նորերը, որ հրատարակվել են որպես Անանիա Շիրակացու կամ անանուն հեղինակի գործ, նույնպես ընդգրկել ենք այս ցուցակում։

Այստեղ միայն Խորենացու հեղինակած կամ նրա անունով մեզ հասած գործերն ենք դրել, իսկ խորենացիագիտական բազմաթիվ աշխատությունները զանց առել, եթե Խորենացու որևէ երկ կամ դրա թարգմանություն չեն պարունակում։ Ցանկի վերջում ավելացրել ենք Խորենացու երկերի՝ պատմաբան Պետրոս Հովհաննիսյանի կազմած մատենագիտության երկու հրատարակությունների հղումները։

Մովսէս Խորենացի


◈ Գիրք աշխարհաց եւ առասպելաբանութեանց, որ է Աղուէսագիրք, Ամըսթելօտամ, 1668. կամ այստեղ
◈ Գիրք աշխարհաց եւ առասպելաբանութեանց, որ է Աղուէսագիրք, Մարսել, 1683
◈ Ազգաբանութիւն տոհմին Յաբեթեան [Պատմութիւն հայոց], Ամստէլօդամ, 1695
◈ Գիրք աշխարհաց եւ առասպելաբանութեանց, որ է Աղուէսագիրք, Էջմիածին, 1698
◈ Epitome commentariorum Moysis Armeni, de origine & regibus Armenorum et Parthorum: item series principum Iberiae et Georgiae, cum notis & observationibus Henrici Brenneri, Stockholmiae, 1723

◈ Mosis Chorenensis Historiae Armeniacae libri III accedit ejusdem Scriptoris Epitome Geographiae / Մովսիսի Խորենացւոյ Պատմութիւն եւ Աշխարհագրութիւն, Londini [=London], 1736 (գրաբար եւ լատիներէն). կամ այստեղ, կամ այստեղ
◈ Ազգաբանութիւն տոհմին Յաբեթեան [Պատմութիւն հայոց], Վէնէտիկ, 1752. կամ այստեղ, կամ այստեղ
◈ Աշխարհացոյց, Վէնէտիկ, 1752
◈ Նախակրթութիւն հռետորական ասացեալ Գիրք պիտոյից, Վէնէտիկ, 1796. կամ այստեղ
◈ Ճառ ներբողական ի Հանդէս երջանիկ կուսանացն սրբոց Հռիփսիմեանց, Կ. Պոլիս, 1817
◈ Պատմութիւն հայոց, Վենետիկ, 1827. կամ այստեղ, կամ այստեղ
◈ Moïse de Khorene, Histoire d'Arménie. Texte Armenien et trad. francaise par P. E. Le Vaillant de Florival / Մովսիսի Խորենացւոյ Պատմութիւն հայոց. Tome I, Venise, 1841 (գրաբար եւ ֆրանսերէն). կամ այստեղ, կամ այստեղ
◈ Moïse de Khorene, Histoire d'Arménie.... Tome II (Troisieme Partie / Հատած երրորդ), Venise, 1841 (գրաբար եւ ֆրանսերէն). կամ այստեղ
◈ Mosè Corenese, Storico Armeno del quinto secolo, versione di Giuseppe Cappelletti, Venezia, 1841 (իտալերէն). կամ այստեղ
◈ Storia di Mosè Corenese Versione Italiana Illustrata Dai Monaci Armeni Mechitaristi Ritoccata Quanto Allo Stile Da N. Tommaséo, Venezia, 1841 (իտալերէն ուրիշ թարգմ.)
◈ Սրբոյ հօրն մերոյ Մովսէսի Խորենացւոյ մատենագրութիւնք, Վենետիկ, 1843. կամ այստեղ
◈ Moïse de Khorene, Histoire d'Arménie. Texte Armenien et trad. francaise par P. E. Le Vaillant de Florival / Մովսիսի Խորենացւոյ Պատմութիւն հայոց. Tome I, Paris, [1845] (գրաբար եւ ֆրանսերէն). կամ այստեղ
◈ Moïse de Khorene, Histoire d'Arménie.... Tome II (Troisieme Partie / Հատած երրորդ), Paris, [1845] (գրաբար եւ ֆրանսերէն). կամ այստեղ, կամ այստեղ, կամ այստեղ
◈ Storia di Mosè Corenese Versione Italiana Illustrata Dai Monaci Armeni Mechitaristi Ritoccata Quanto Allo Stile Da N. Tommaséo, II ed., Venezia, 1850. կամ այստեղ, կամ այստեղ
◈ Ի մեծի աւուր Տապանակին (Սոփերք հայկականք, ԺԸ), էջ 71-ից, Վենետիկ, 1854
◈ Исторія Арменіи Моисея Хоренскаго, перевод Н. Эмина, Москва, 1858. կամ այստեղ, կամ այստեղ
◈ Սրբոյ հօրն մերոյ Մովսէսի Խորենացւոյ մատենագրութիւնք, Բ. տպ., Վենետիկ, 1865. կամ այստեղ, կամ այստեղ
◈ Des Moses von Chorene Geschichte Gross-Armeniens, übersetzt von Dr. M. Lauer. Begensburg, 1869. կամ այստեղ, կամ այստեղ (գերմաներէն)
◈ Collection des historiens anciens et modernes de l'Arménie; T. II: Première période: Gorioun, Moïse de Khorene, Élisée Vartabed, Lazare de Pharbe, Eznig de Goghp. Par Victor Langlois. Paris, 1869
◈ Армянская географія VII вѣка по Р. Х. (приписывавшаяся Моисею Хоренскому), текстъ и переводъ К. Патканова, С.-Петербургъ, 1877
◈ Армянская география, Санктпетербург, 1877 (էլ. տեքստ)
◈ Géographie de Moïse de Corène d'après Ptolémée / texte armenien, traduit en français par le p. Arsène Soukry, Venise, 1881 (Աշխարհացոյցը՝ ֆրանսերէն եւ գրաբար). կամ այստեղ, կամ այստեղ, կամ այստեղ
◈ Исторія Арменіи Моисея Хоренскаго, новый перевод Н. Эмина, посмертное изданіе, Москва, 1893
◈ Josef Marquart, Ērānšahr nach der Geographie des Ps. Moses Xorenac‘i: mit historisch-kritischen Kommentar und historischen und topographischen Excursen, Berlin, 1901. (Աշխարհացոյցը՝ գրաբար եւ գերմաներէն). կամ այստեղ, կամ այստեղ
◈ Երանելի մեծի Քերդողահաւրն Մովսէսի Խորենացի, եպիսկոպոսի [թուղթ]. Գիրք թղթոց, Թիֆլիս, 1901, էջ 21-28
◈ Պատմութիւն հայոց, աշխատասիրութեամբ Մ. Աբեղեանի եւ Ս. Յարութիւնեանի, Տփղիս, 1913
◈ Мовсес Хоренаци, История Армении. Перевод с древнеармянского языка, введение и примечания Гагика Саркисяна. Ереван, 1990 (էլ. տեքստ)
◈ Հայոց պատմություն (արևելահայերեն թարգմ.), Երևան, 1997
◈ Աստվածաբանական երկեր (արևելահայերեն թարգմ.), Ս. Էջմիածին, 2007. կամ այստեղ
◈ «Աշխարհացոյց» է դարի անանունի. գիտա-քննական բնագիր, «Հանդէս ամսօրեայ», 2012 թ., էջ 35-186
◈ Աշխարհացոյց (Անանիա Շիրակացու անուան տակ) (էլ. տեքստ)

*****
Մատենագիտությունը
Հովհաննիսյան Պետրոս, Մովսես Խորենացու մատենագիտությունը. երկասիրություններ, Երևան, 1991
Հովհաննիսյան Պետրոս, Մովսես Խորենացի. մատենագիտություն, Երևան, 2013